Ίσως γίνει το θαύμα…

Ναι, η πατρίδα μπορεί να ξαναπετάξει. Υπό προϋποθέσεις. Μια νέα πολιτιστική εθνεγερσία χρειάζεται. Έναν δημοκρατικό πατριωτισμό, βγαλμένο μέσα από την αστική διανόηση του κοινωνικού φιλελευθερισμού

Ο απολογισμός της χρονιάς που φεύγει, είναι αποκαρδιωτικός. Ό,τι κι αν μέτρησα δεν βρήκα πουθενά την ελπίδα. Δεν θλίβομαι τόσο για την άνοδο της ασημαντότητας, όσο για τη γενική κατάπτωση του συνόλου. Τελικά, επιβεβαιώνεται ο Καστοριάδης, ότι «ο κάθε λαός είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, υπεύθυνος και για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται». Και προφανώς, η σημερινή παρακμή της πατρίδος μου δεν είναι αποτέλεσμα μιας άτυχης συγκυρίας, ενός ευκαιριακού σημερινού πρωθυπουργού που ως γνήσιος πολιτικός τυχοδιώκτης και τζογαδόρος έφερε στον τόπο του την πιο σκληρή αντίδραση, φορώντας την προσωπίδα του επαναστάτη.

Η εθνική μας κατάπτωση - χρεοκοπία είναι απόρροια μιας μακρόχρονης πορείας αποχαρακτηρισμού της ιδιοσυστασίας μας, είτε ως εθνότητα είτε ως πολίτες, με κύρια χαρακτηριστικά την ιστορική αποστέγνωση, την κρατική - κομματική φαυλοκρατία, τον αστικό εκμαυλισμό – ξεπεσμό. «Η Ρώμη δεν χτίστηκε σε μια μέρα», λένε οι Γάλλοι• και η Ελλάδα δεν γκρεμίστηκε εν μια νυκτί.

Μια και αναφέρθηκα πριν στον Καστοριάδη, ο μεγάλος φιλόσοφός μας ισχυριζόταν ότι της Ελλάδος ξέφυγε η Ιστορία το 1453. Άλλοι, εξ ίσου σημαντικοί, υποστηρίζουν την απώλεια του Ελληνισμού το 1922.

Δεν είμαι φιλόσοφος ούτε ιστορικός για να έχω βεβαιότητες. Ένας απλός αναζητητής είμαι, και στις εφηβικές μου καταγραφές έχω σημειώσει –κάπου εκεί στη Μεταπολίτευση του ’74– την αποκοπή της Ελλάδος από τον εθνικό της κορμό με τη φράση «η Κύπρος κείται μακράν». Κατέγραψα και μία άλλη πρόταση: «ανήκομεν εις την Δύσιν». Τι σήμαινε αυτό κατά τον πολιτικό γεννήτορά της; Ότι η Ελλάδα τρέφεται (όπως αναρωτιόταν ο Κώστας Αξελός) με τη δυτική σκέψη; Δεν αρνούμαι ότι η συνέχεια των δύο πολιτισμών μας και τα συμφέροντά μας βρίσκονται στην Ευρώπη, αλλά πού πήγε η ετερότητα της ελληνικής ψυχής; Και τι υποδηλώνει το «τρέφεται»; Την εναργή απάντηση την έδωσε ο ίδιος ο Αξελός: «τρέφεται σημαίνει πως η Ελλάδα δέχεται καρπούς που καλλιεργούνται αλλού. Αυτό που της λείπει είναι το σύνολο: οι ρίζες, ο κορμός και τα κλαδιά του δέντρου. Η σύγχρονη Ελλάδα δεν απέκτησε σκέψη• κι ακόμη περισσότερο της λείπει μια πολύ αρθρωμένη γλώσσα»!

Μήπως, λοιπόν, εντοπίσαμε επιτυχώς, αγαπητοί αναγνώστες, το πρόβλημα και τα αίτια της εθνικής καταπτώσεως; Μήπως, εν τέλει, αποπέμψαμε το σύνολο της ταυτοπροσωπίας μας, δηλαδή την ιστορική συνείδηση, τις πολιτιστικές αξίες και αναφορές μας; Μήπως στη μεταπολιτευτική Ελλάδα «οι Νεοέλληνες δεν κατασκευάζουν τον κόσμο, ούτε καν την ίδια τους τη χώρα»; Μήπως, όσο κι αν προσβάλλει τον εθνικό μας εγωισμό, οι Έλληνες βαρέθηκαν να είναι Έλληνες;

Ο Σεφέρης, βέβαια, μας είχε προειδοποιήσει εγκαίρως ότι κάθε κομμάτι που διαγράφεται από το παρελθόν μας είναι σαν να διαγράφεται ένα κομμάτι από το μέλλον μας. Ποιος τον άκουσε; Αυτό που φροντίσαμε στη Μεταπολίτευση, πάνω στον ενθουσιασμό μιας άσκεφτης δημοκρατικής πλειοδοσίας, ήταν, απ’ ό,τι φαίνεται, να διαγράψουμε όχι μέρος αλλά ολόκληρο το παρελθόν, ξεφορτώνοντας τα μοναδικά υπάρχοντα της Ελλάδος (Ιστορία, παράδοση, πίστη, γλώσσα) –κάτι σαν απορρίμματα– στις χωματερές του εθνομηδενισμού, με τα βρωμώδη και δυσώδη απορριμματοφόρα του νεοφιλελευθερισμού και του μαρξισμού. Ιδού λοιπόν πώς άρχισε σταδιακά να υπονομεύεται το μέλλον και σήμερα η πατρίδα να βρίσκεται σιδηροδέσμια σε δανειστές και μνημόνια.

Αν και δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος, θέλω να ελπίσω για το μέλλον. Χρειάζεται ο άνθρωπος να βρεθεί στην άκρη του γκρεμού –κατά τον Καζαντζάκη– για να βγάλει φτερά στην πλάτη και να πετάξει. Ναι, η πατρίδα μπορεί να ξαναπετάξει. Υπό προϋποθέσεις. Μια νέα πολιτιστική εθνεγερσία χρειάζεται. Έναν δημοκρατικό πατριωτισμό, βγαλμένο μέσα από την αστική διανόηση του κοινωνικού φιλελευθερισμού.

Θέλω να πιστεύω ότι, ακόμη και σε χαλεπές περιόδους, υπάρχουν σε όλα ανεξαιρέτως τα κόμματα, σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, οι «εθνικές εφεδρείες». Αν καταφέρουν και βγουν μπροστά, κι αν εισακουστούν βέβαια, ίσως γίνει το θαύμα…