Πόλεμος όλων εναντίον όλων

Σήμερα η τραγωδία της Συρίας και του Ιράκ απειλεί τη συνοχή και τη σταθερότητα της Ευρώπης

Από τον Χριστόδουλο Κ. Γιαλλουρίδη*

Η ενεργοποίηση μιας δυναμικής εμφάνισης της Ρωσίας στο δραματικό τέλμα του εμφυλίου της Συρίας σηματοδότησε και το άνοιγμα του παιχνιδιού στρατηγικής αντιπαράθεσης μεγάλων και μικροτέρων δυνάμεων στον διεθνή ανταγωνισμό για τον έλεγχο της Συρίας, του Ιράκ και της Μέσης Ανατολής εν γένει. Η τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων, για να θυμηθούμε τον τίτλο του γνωστού βιβλίου του John Mearsheimer, συνίσταται στο ότι σήμερα ανταγωνίζονται οι μεγάλες δυνάμεις στον χώρο της Συρίας, ενώ η συριακή τραγωδία και όχι μόνο κλιμακώνεται και λαμβάνει παγκόσμιες διαστάσεις. Η Ρωσία επεμβαίνει τις τελευταίες εβδομάδες με την πολεμική της αεροπορία κατά κύριο λόγο για να αντιμετωπίσει τη διευρυνόμενη ενίσχυση του ISIS στη Συρία, το Ιράκ και όχι μόνο, και να στηρίξει το καθεστώς Άσαντ, το οποίο είναι ο μοναδικός σταθεροποιητικός παράγοντας στη Συρία, πολιτική υποστήριξης που ακολουθεί η Μόσχα με συνέπεια και αποτελεσματικότητα τα τελευταία τέσσερα χρόνια του εμφυλίου.

Η ιδέα ότι υπάρχει συριακή αντιπολίτευση ικανή να αναλάβει την ηγεσία της χώρας και να αντικαταστήσει το καθεστώς Άσαντ κατά τρόπο αποτελεσματικό και αξιόπιστο είναι εκτός πάσης πραγματικότητας από την αρχή που εκδηλώθηκε ως πρόταση διά στόματος αμερικανικών και τουρκικών κύκλων, η οποία και υποστηρίχθηκε ενεργώς με όλα τα οικονομικά και στρατιωτικά μέσα. Ότι αυτή η ιδέα ήταν εκτός πραγματικότητος αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι η χρηματοδότηση και η υποστήριξη που δόθηκε από τον τουρκικό παράγοντα και την Άγκυρα για την ανατροπή του Άσαντ δεν αφορούσε τόσο στον λεγόμενο συριακό απελευθερωτικό στρατό, ο οποίος είναι μια περίπου ανύπαρκτη δύναμη, αλλά πολύ περισσότερο στην ισλαμιστική οργάνωση Αλ-Νούσρα, γεννήτορα των ISIS.

Είναι σαφές πως οι ΗΠΑ, όπου αναμείχθηκαν στρατιωτικά και πολιτικά μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, όχι μόνο δεν έφεραν τη δημοκρατική και πολιτική αλλαγή, αλλά επέφεραν καταστροφικές συνέπειες, τις οποίες βιώνει η ανθρωπότητα σήμερα, όπως είναι το Ιράκ, το Αφγανιστάν, η διαλυμένη και κατακερματισμένη Λιβύη, αλλά και η επιδρομή εναντίον της Σερβίας, που είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή μιας χώρας και την ίδρυση ενός μη κράτους, δηλαδή του Κοσόβου και της Βοσνίας.

Σήμερα η τραγωδία της Συρίας και του Ιράκ με τα ανεξέλεγκτα προσφυγικά κύματα που μετακινούνται με αυξανόμενο ρυθμό προς την Ευρώπη και τις βόρειες χώρες απειλούν τη συνοχή και τη σταθερότητα της Ευρώπης, την ασφάλεια και την ειρήνη στη Μέση Ανατολή και τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Τούτο γιατί δεν είναι μόνο το προσφυγικό ζήτημα που αποτελεί συνέπεια του εμφυλίου πολέμου και της ευρύτερης σύγκρουσης στην περιοχή, αλλά και το γεγονός ότι ενεπλάκησαν και εκδηλώνουν στρατηγικό ενδιαφέρον για την περιοχή, εκτός από τις ΗΠΑ, που είναι ήδη παρούσες και πλήττουν χωρίς να συνεννοούνται με τη Ρωσία στόχους των ISIS, και η Τουρκία, η οποία ήδη από το 2003, μετά την κατάρρευση του ιρακινού καθεστώτος, εκδηλώνει επίσημα και ενεργά το στρατηγικό ενδιαφέρον της για τη Μέση Ανατολή και τον έλεγχο της περιοχής, ιδιαιτέρως για να καλύψει το κενό που άφησε πίσω του το διαλυθέν Ιράκ.

Έχουμε δηλαδή μεγάλες δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία, μεσαίες δυνάμεις, όπως η Τουρκία και άλλες δυνάμεις, που συνεπικουρούν την αμερικανική στρατηγική, όπως η Γαλλία, τώρα και την Κίνα που συνεργάζεται ήδη με τη Ρωσία, να εκδηλώνουν ενεργά το ενδιαφέρον τους εμπλεκόμενες στρατιωτικά και πολιτικά στη Μέση Ανατολή. Πρόκειται για μεγάλες και μεσαίες δυνάμεις που εκδηλώνουν το στρατηγικό τους ενδιαφέρον στη Μέση Ανατολή, χωρίς να συνεννοούνται μεταξύ τους και υπηρετώντας ξεχωριστά στρατηγικά συμφέροντα ο καθένας, πολλές φορές αντιτιθέμενα. Αυτή η σύγκρουση, η οποία μπορεί να οδηγήσει την περιοχή σε μεγάλες περιπέτειες, απειλεί τη διεθνή ειρήνη και την περιφερειακή ασφάλεια και δεν πρόκειται να οδηγήσει σε καμιά περίπτωση στο τέλος της τραγωδίας, δεν πρόκειται να διασφαλίσει την αποκατάσταση της ομαλότητας στο συριακό πεδίο, όπου το δράμα της χώρας βρίσκεται σε κλιμακούμενη εξέλιξη.

Εκείνο που προβληματίζει τους πάντες είναι το γεγονός πως οι ΗΠΑ κατηγορούν τη Ρωσία ότι πλήττει κυρίως τη συριακή αντιπολίτευση και όχι τους ISIS, ενώ η Τουρκία επεμβαίνει στα σύνορα με τη Συρία προσπαθώντας να διαδραματίσει κάποιο ρόλο που να εξυπηρετεί τα συμφέροντά της. Η Ρωσία από την άλλη εμφανίζεται ως δύναμη αξιοπιστίας και αποτροπής στη διεθνή κοινή γνώμη, αφού υπηρετεί πιστά τον στόχο της για υπεράσπιση του καθεστώτος Άσαντ έναντι όλων εκείνων των δυνάμεων, που υπονομεύουν ενεργά την ακεραιότητα της χώρας.

Ευρισκόμεθα ενώπιον μιας καταστάσεως που θυμίζει το Χομπσιανό σύνδρομο του πολέμου όλων εναντίον όλων, πράγμα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε απρόβλεπτες συγκρούσεις μέσα από τυχαία συμβάντα. Εκείνο που προέχει σήμερα για να αποφευχθεί η κλιμάκωση και διεύρυνση της σύγκρουσης είναι η συνεννόηση μεταξύ των δύο μεγάλων δυνάμεων Ρωσίας και ΗΠΑ και η εκπόνηση ενός σχεδίου κοινής παρέμβασης για την ειρήνευση, τη σταθερότητα, την ασφάλεια και το βασικό πλαίσιο του μελλοντικού καθεστώτος της Συρίας.
 
*Ο Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης
είναι Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής,
Κοσμήτορας Σχολής Διεθνών Σπουδών,
Επικοινωνίας και Πολιτισμού
του Παντείου Πανεπιστημίου

**Φωτο: Γιάννης Μάνος