Εκδήλωση φαινομένων ασύμμετρης απειλής

Η εκδήλωση του φαινομένου της ισλαμιστικής τρομοκρατίας χρησιμοποιεί τα δυτικά επιτεύγματα και κατακτήσεις, τις ασύλληπτες δυνατότητες της τεχνολογικής ανάπτυξης και τεχνικής προόδου του 21ου αιώνα και την δομική αλληλεξάρτηση που διατρέχει το παγκόσμιο σύστημα σε ένα οριζόντιο άξονα

Από την Μερσίλεια Αναστασιάδου*

Το τρομοκρατικό κτύπημα στην πρωτεύουσα της Γαλλίας της Παρασκευής 13ης Νοεμβρίου 2015, σε μια ευρωπαϊκή μητρόπολη και σε κατάμεστους χώρους κοινωνικής συναναστροφής και διασκέδασης, έχει συγκλονίσει την ευρωπαϊκή και παγκόσμια κοινή γνώμη, μεταφέροντας σε ελάχιστα δευτερόλεπτα την εικόνα του τρόμου και του φόβου σε όλη την ανθρωπότητα και ιδιαιτέρως στον δυτικό πολιτισμό και στην Δύση ως Ευρωπαϊκή ήπειρος, ΗΠΑ, Αυστραλία, Ρωσία, Κίνα γιατί ακριβώς αυτό που έλαβε χώρα δεν ήταν μια μεμονωμένη εχθρική πράξη εναντίον ενός συγκεκριμένου στόχου, αλλά αποσκοπούσε στο να δημιουργήσει αναστάτωση και καθεστώς φόβου και απειλής ευρύτερα στον δυτικό κόσμο.

Το ακραίο, ριζοσπαστικά εκδηλούμενο φαινομένο της ισλαμιστικής τρομοκρατίας από τους ISIS, που ανέλαβαν την ευθύνη, έλαβε χώρα σε έξι διαφορετικά σημεία του Παρισιού, ενώ η εκδήλωση τρομοκρατικών φαινομένων θα πρέπει να αναμένεται και σε άλλες πρωτεύουσες του δυτικού κόσμου, όπου, όπως η εξτρεμιστική ισλαμιστική οργάνωση «Ισλαμικό Κράτος» προειδοποίησε, θα ακολουθήσουν κτυπήματα στο Λονδίνο και στην Ρώμη, σπέρνοντας τον πανικό και την ανασφάλεια στους απλούς πολίτες για την απειλή της ζωής τους στις συνθήκες της καθημερινότητάς τους.

Ειδικότερα, αυτό που παρακολουθεί εμβρόντητη η ανθρωπότητα να λαμβάνει χώρα στην γαλλική πρωτεύουσα είναι ένα φαινόμενο, το οποίο στόχευσε σε πολίτες, άμαχους ανθρώπους και όχι σε συγκεκριμένο αντίπαλο με τα τυφλά κτυπήματα στους δρόμους του Παρισιού σε διαφορετικά σημεία της γαλλικής μητρόπολης να αριθμούν έναν τραγικό απολογισμό δεκάδων νεκρών και τραυματιών και να καλλιεργούν το αίσθημα της ανασφάλειας, τόσο για τους ίδιους τους Γάλλους, όσο και για τον δυτικό κόσμο ευρύτερα.

Η ασύμμετρη απειλή αναφέρεται ακριβώς σε αυτή την διάσταση όπου το φαινόμενο και η εκδήλωσή του δεν μπορούν να προβλεφθούν και να προληφθούν ή να κατασταλούν αποτελεσματικά, καθώς ο τρόπος, ο χρόνος, τα μέσα και οι δρώντες είναι μη αναμενόμενοι και συνεπώς μη προβλέψιμες οι συνέπειές του. Οι δρώντες δε είναι εν πολλοίς αόρατοι και μη προβλέψιμοι, ενώ διαπνέονται από μια εντελώς διαφορετική κοσμοθεωρητική προσέγγιση, στην οποία δεν λαμβάνεται υπόψη το κόστος της απώλειας της ίδιας τους της ζωής, αλλά στόχος είναι η αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής λόγω ιδιαιτέρως διαφορετικών θρησκευτικών και ευρύτερα κοσμοθεωρητικών πεποιθήσεων, με σκοπό την πρόκληση αισθήματος  τρόμου στον υπόλοιπο κόσμο.

Η εκδήλωση του φαινομένου της ισλαμιστικής τρομοκρατίας ακριβώς χρησιμοποιεί τα δυτικά επιτεύγματα και κατακτήσεις, τις ασύλληπτες δυνατότητες της τεχνολογικής ανάπτυξης και τεχνικής προόδου του 21ου αιώνα και την δομική αλληλεξάρτηση που διατρέχει το παγκόσμιο σύστημα σε ένα οριζόντιο άξονα, πλήττοντας τον  δυτικό κόσμο, τον τρόπο προσέγγισης της ζωής, τον πολιτισμό, την οργάνωση και συνοχή των κρατών, εφαρμόζοντας μεσαιωνικού τύπου σκοταδιστικές πρακτικές και μεθόδους.

Χαρακτηριστικό της ασύμμετρης απειλής είναι πως δεν στοχεύει σε ένα συγκεκριμένο αντίπαλο, αλλά σε μια προσέγγιση που αναφέρεται στον τρόπο ζωής των ανθρώπων, στις κοσμοθεωρητικές τους αντιλήψεις και στο σύστημα ασφάλειας του δυτικού κόσμου, πράγμα που βρίσκεται σε αντίθεση με τον κόσμο της ψυχροπολεμικής εποχής και με την κυρίως κάθετη αντιπαράθεση μεταξύ κρατών που αναπτυσσόταν τις προηγούμενες δεκαετίες, όπου ο αντίπαλος ήταν γνωστός και διαπραγματεύσιμος, όπως και τα μέσα σε πολύ μεγάλο βαθμό. Οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης έχουν επιτύχει την συνάντηση των ατόμων, των προϊόντων, των αξιών σε τέτοιο βαθμό όσο ποτέ στο παρελθόν, τέμνοντας τον κόσμο οριζόντια, ανεξαρτήτως των φραγμών, συνόρων ή χιλιομετρικής απόστασης.

Η σημερινή εποχή που αναφέρεται σε ένα εν πολλοίς παγκοσμιοποιημένο και διασυνδεόμενο οικονομικά, πολιτικά και πολιτισμικά κόσμο έχει διαμορφώσει τέτοιες δυνατότητες, όπου τα γεγονότα, οι άνθρωποι, οι υπηρεσίες, τα αγαθά, το κεφάλαιο και οι εικόνες μπορούν να μεταφερθούν σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα ή και αυτοστιγμεί από το ένα ημισφαίριο του πλανήτη στο άλλο, δημιουργώντας συνθήκες ασφάλειας ή και ανασφάλειας σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτή η παγκόσμια οριζόντια διάρθρωση του διεθνούς συστήματος της σημερινής εποχής αποτελεί πρόκληση για τα κράτη, στα οποία εκδηλώνονται τα φαινόμενα ασύμμετρης απειλής, καθώς ο βαθμός διαχείρισης και καταστολής των φαινομένων δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τα ίδια τα κράτη, αλλά και από άλλους μηχανισμούς, ο τόπος και ο χρόνος εκδήλωσης είναι μη προβλέψιμος, ενώ οι δρώντες είναι δυνητικά οποιοσδήποτε και το ίδιο το φαινόμενο μπορεί να παρουσιαστεί ταυτόχρονα και κατά τρόπο συντονισμένο σε πολλές χώρες.

Το φαινόμενο της ισλαμιστικής τρομοκρατίας αναμένεται να κλιμακωθεί σε ένταση και να διευρυνθεί με ανυπολόγιστες συνέπειες για την ανθρωπότητα και με πολυεπίπεδες επιπτώσεις στην οικονομία, στην πολιτική και την συνοχή των κοινωνιών, ενώ η απειλή για την συλλογική ασφάλεια και ευημερία είναι παρούσα ανά πάσα στιγμή, όπου για την καταστολή του απαιτείται παγκόσμια και συντονισμένη δράση από τον δυτικό κόσμο ευρύτερα.
Η διεύρυνση των φαινομένων ασύμμετρης απειλής λαμβάνει εξαιρετικά απειλητικές και σοβαρές διαστάσεις για το δυτικό τρόπο ζωής, δόμησης και οργάνωσης των κοινωνιών και των κρατών, καθώς η απειλή βρίσκεται κυριολεκτικά παντού και μπορεί να εκδηλωθεί από τον οποιοδήποτε δρώντα, ο οποίος μπορεί να είναι πολίτης μιας ευρωπαϊκής χώρας, ο συμφοιτητής, ο ένοικος της διπλανής πόρτας, ο άνθρωπος, ο οποίος δεν είχε στρέψει ποτέ τα βλέμματα της προσοχής επάνω του για οποιοδήποτε λόγο και δεν είχε προβεί σε κάποια επιλήψιμη πράξη.

Η κατάσταση φόβου και ανασφάλειας που δημιουργείται στον καθένα είναι ικανή να θρέψει, ενίοτε άκριτα, φαινόμενα ξενοφοβίας, ρατσισμού και μισαλλοδοξίας και να ενδυναμώσει τις τάσεις για την ανάδειξη ακραίων φωνών και καταστάσεων, ιδιαιτέρως στον ευρωπαϊκό χώρο, κάτι που θα έχει αναπόδραστα αντίκτυπο και στα όσα δραματικά συμβαίνουν στην Μέση Ανατολή και στην ροή μεταναστών και προσφύγων που κλιμακώνεται με κατεύθυνση την ευρωπαϊκή ήπειρο.

*Η Μερσίλεια Αναστασιάδου είναι Επιστημονική Συνεργάτης του Κέντρου Ανατολικών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
(Κέντρο Ανατολικών Σπουδών για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία, www.kans.gr)