Διεθνής τρομοκρατία εν όψει

Από τον Χριστόδουλο Κ. Γιαλλουρίδη*    

Οι τελευταίες τρομοκρατικές ενέργειες που έλαβαν χώρα στην Αγία Πετρούπολη και στο Λονδίνο μπορεί να μην συνδέονται μεταξύ τους από την άποψη ενός κοινού συντονιστικού οργάνου, που να κατευθύνει τρομοκρατικές δράσεις παρομοίου τύπου, αλλά εμπεδώνουν ένα ανησυχητικό φαινόμενο παραδειγματικού μιμητισμού σε διάφορες πρωτεύουσες του δυτικού κόσμου, στον οποίο από πολιτικής απόψεως εντάσσεται και η Μόσχα.

Τα κίνητρα των τρομοκρατών ποικίλουν. Δεν είναι πάντοτε στενά πολιτικά με την έννοια της διεκδίκησης δικαιοσύνης για κάποιο λαό ή κάποια χώρα που εμφανίζεται καταπιεζόμενη,  όπως ήταν η διαδικασία της αποαποικιοποίησης στα μέσα του 20ου αιώνα, αλλά μπορεί να άπτονται και τάσεων που υφίστανται σε ομάδες ή άτομα στον κόσμο, που επιθυμούν την πολιτική αποσταθεροποίηση. Κάτι τέτοιο μπορεί να είναι ενταγμένο σε ένα ευρύτερο σχεδιασμό, χωρίς να αποκλείονται και μεμονωμένες ατομικές επιλογές προσώπων που βρίσκονται στο περιθώριο της πολιτικής και που αυτή κατάσταση τους οδηγεί σε δράσεις κατά συστημάτων, τα οποία τους μεταφέρουν την αίσθηση της αποξένωσης.

Το πρόβλημα που τίθεται εν προκειμένω είναι πολυδιάστατο. Αφενός, τίθεται το θέμα της αναζήτησης των αιτίων που οδηγούν άτομα ή ομάδες ατόμων, ιδιαιτέρως εσχάτως, σε τέτοιου είδους τρομοκρατικές ενέργειες, όπως αυτές της Αγίας Πετρούπολης και του Λονδίνου, που δεν προβάλλουν άμεσο πολιτικό κίνητρο, με την έννοια της ανατροπής μιας κυβέρνησης. Αφετέρου, προβληματίζει η υπόθεση της αντιμετώπισης ενδεχόμενων, τα οποία αναφέρονται στον κίνδυνο μοναχικοί άνθρωποι του περιθωρίου ή καταπιεζόμενοι ή δυσαρεστημένοι γενικώς, να μετατραπούν από μίμηση σε τρομοκράτες, εκδικούμενοι το σύστημα εν γένει ή κάποια κατάσταση, που αισθάνονται ότι τους έχει αδικήσει.

Τα τελευταία τρομοκρατικά φαινόμενα έδειξαν πως τα κίνητρα των τρομοκρατών δεν παρέπεμπαν απαραιτήτως σε στενά νοούμενες πολιτικές αναφορές, αλλά σε δυσαρέσκεια με την ευρύτερη του όρου έννοια, όπου ο τρομοκράτης πλήττει ή επιδιώκει να καταστρέψει εκείνο το σύστημα, που τον απομονώνει.  Εδώ πλέον πρέπει κανείς να αναζητήσει τα κίνητρα στην προσωπικότητα του κάθε τρομοκράτη και στις ψυχολογικές του αναφορές σε επίπεδο ψυχαναλυτικής προσέγγισης. Δεν ισχύει εν προκειμένω η παλαιά τρομοκρατική θεωρία της τιμωρίας των δυναστών της χώρας του ή της διεκδίκησης ελευθερίας για τον λαό του. Εδώ το πρόβλημα είναι εξαιρετικά σοβαρό και έντονο, στον βαθμό που ο κάθε δυσαρεστημένος από την ζωή του και από την κοινωνία μπορεί να μετατραπεί σε τρομοκράτη, μιμούμενος την εικόνα και το παράδειγμα εκείνου που κατέστρεψε μια πόλη ή επέφερε τον θάνατο σε μερικές εκατοντάδες ανθρώπους εκδικούμενος γενικώς και αορίστως το κράτος ή την κοινωνία.

Ευρισκόμαστε ενώπιον μίας νέας μορφής τρομοκρατίας, η οποία είναι εξαιρετικά επικίνδυνη γιατί μπορεί να μετατρέψει τον κάθε δυσαρεστημένο του κόσμου τούτου, και αναφερόμαστε σε μερικά εκατομμύρια ανθρώπων, σε τρομοκράτη, μεταβάλλοντας την υδρόγειο σε φλεγόμενη ζώνη. Αυτή η αναφορά βεβαίως είναι σχήμα λόγου, με την έννοια του παραδείγματος, αλλά σε κάθε περίπτωση η τρομοκρατική ενέργεια του Λονδίνου, όπως και της Αγίας Πετρούπολης, μεταφέρονται ως εικόνα σε μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια ανά τον κόσμο και εκεί αγγίζουν ενδεχομένως παραδειγματικά, δηλαδή εν προκειμένω αρνητικά, πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι αισθάνονται δυσαρεστημένοι, καταπιεσμένοι και κινητοποιούνται πρόθυμοι να ακολουθήσουν το «σαμσωνικό σύνδρομο».  

Το Ισλαμικό Κράτος χαιρετίζει αυτού του είδους τις τρομοκρατίες ενέργειες, θεωρώντας τις σημαντικές και χρήσιμες για την αποσταθεροποίηση του δυτικού κόσμου, έστω και εάν δεν είναι οργανωμένες και συντονισμένες από το ίδιο. Αυτός είναι, όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, ο κίνδυνος του μιμητισμού ή της ηρωοποίησης εκείνων που κάνουν αυτές τις ενέργειες τρομοκρατικής καταστροφής, που τις αναγνωρίζει το Ισλαμικό Κράτος ως καταστροφή ενός κόσμου απίστων.

Επομένως, το ζήτημα που τίθεται πλέον είναι η πρόληψη και όχι η καταστολή. Πώς θα αντιμετωπίσει κανείς τους δυσαρεστημένους που μιμούνται τους τρομοκράτες, οι οποίοι κατέστρεψαν έναν κόσμο, τον οποίον μισούν και ο οποίος τους αποξενώνει. Αυτή η αποξένωση, η οποία συμβαίνει σε μερικά εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, η εικόνα της καταστροφής εκείνου το οποίο μισούν ή τους αποξενώνει, δημιουργεί ασφαλείς προϋποθέσεις μιμητικής κινητοποίησης προς την κατεύθυνση της επανάληψης του παραδείγματος. Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης και η εικόνα που μεταφέρεται παντού, λειτουργούν υποστηρικτικά αυτής της κατεύθυνσης, δηλαδή του μιμητισμού και της αντιγραφής του παραδείγματος.  Το Ισλαμικό Κράτος αξιοποιεί στο πλαίσιο της προπαγάνδας του αυτή την πτυχή της τρομοκρατικής υπόθεσης, που παραπέμπει σε μια πανανθρώπινη τραγωδία, για να καταδείξει την θέλησή του να καταστρέψει τον κόσμο των απίστων, της καταπίεσης.

*Ο Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης είναι Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, Διευθυντής Κέντρου Ανατολικών Σπουδών για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

**Φωτό: Η.Wang