Σταμάτης Σπανουδάκης: Ονειρεύομαι μια άλλη Ελλάδα

 

 

Ο Σταμάτης Σπανουδάκης εκτός του ότι είναι ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες συνθέτες, είναι από τους λίγους εκείνους καλλιτέχνες που εκφράζεται μέσα από την μοναχικότητα και τους δικούς του ξεχωριστούς δρόμους -δρόμους ψυχής. Και φυσικά, με το ταλέντο του έχει δώσει στο ελληνικό κοινό μοναδικές μελωδίες και ασύλληπτες συνθέσεις. Δεν είναι από τους ανθρώπους, όπως οι περισσότεροι στο χώρο του, που θα ασπαστεί τρέχουσες κοινωνικές καταστάσεις ή, ακόμη, επικρατούσες «πολιτικές μόδες» ώστε να είναι αρεστός και δημοφιλής -με ότι αυτό συνεπάγεται στο «εμπορικό» σκέλος των δημιουργιών του.

 

Ο Σπανουδάκης, κόντρα στους καιρούς -τους εκάστοτε συνηθισμένους καιρούς, έχει τους  δικούς του «ασπασμούς»· τα δικά του «πατήματα». Περπατήματα εμπνευσμένα μέσα από τον χριστιανισμό και από το κλέος του Γένους των Ελλήνων. «Κουτσά στραβά αυτό είναι το κουκούτσι μου», θα πει στη συνέντευξή του στην εφημερίδα μας.

 

Έχει μιλήσει, μουσικά και με στίχο, όσα οι άλλοι αποφεύγουν -όπως ο διάβολος το λιβάνι. Για Μέγα Αλέξανδρο, για Μαρμαρωμένο Βασιλιά, για Σμύρνη…Ίσως, για όλα αυτά να έχει καταβάλει τίμημα, το οποίο, όμως, ουδόλως το μετρά. Όπως διόλου δεν τον απασχολεί ο χαρακτηρισμός του εθνικιστή. Στην ερώτηση εάν οι στίχοι του φανερώνουν έναν μεγαλοϊδεατισμό, απάντησε πως «αν είναι να στεναχωριέσαι για την σκλαβιά της Αγίας Σοφίας, να τιμάς τους ήρωες της χώρας σου και να ονειρεύεσαι, τότε ναι». Θα έλεγε κανείς ότι ο σπουδαίος συνθέτης, ζει όπως ζει, δημιουργεί όπως δημιουργεί, για να σώσει την ψυχή του. Ο ίδιος γνωρίζει καλύτερα. Το σίγουρο είναι ότι διασώζει μουσικά την Ιστορία μας -τη τιμή και την υπόληψη της Ελλάδας.

 

Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί αναγνώστες, ο Σταμάτης Σπανουδάκης στην Boulevard      

 

-Να σας ρωτήσω πως είδατε –έτσι όπως πραγματοποιήθηκε, τον εορτασμό της επετείου από τα διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Βέβαια, τα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας δεν επέτρεψαν μεγάλες εκδηλώσεις, ίσως καλύτερα από μία άποψη γιατί έτσι αποφύγαμε «θέαμα» και «γκλάμουρ», αλλά έχετε την αίσθηση ότι ο εορτασμός προκάλεσε έναν αναστοχασμό για το «ποιοι είμαστε και που πάμε», μια επανεκκίνηση που τόσο χρειαζόμαστε ως Γένος Ελλήνων;

 

Δεν έχω ακόμη καταλάβει κανέναν εορτασμό. Μόνον μία άκομψη και ατυχή προσπάθεια πρός δόξαν τής "ηρωικής", νέας τάξης, όπου πρέπει λίγο ως πολύ, να ξεχάσουμε ότι κυλάει στο αίμα μας, να αμφισβητήσουμε τους ήρωες μας, να εμφανιστούμε ως νεοδημιουργηθείσα χώρα, χωρίς συνέχεια, χωρίς προγόνους, πρόσφατα ελευθερωθέντες υπήκοοι της τουρκικής αυτοκρατορίας. Άθρησκοι, «προοδευτικοί», κάπως μπάσταρδοι, χωρίς ιστορία και παρελθόν και χωρίς έλληνες προγόνους. Τί τελικά γιορτάζουμε; 

 

 

-Έχω διαβάσει μια παλαιότερη συνέντευξή σας, στην οποία δηλώνατε για τις εκδηλώσεις των διακοσίων χρόνων: «Καλύτερα να ανέθεταν τις γιορτές στο τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού, διότι οι Τούρκοι θα σέβονταν αυτή την ηρωική χούφτα ανθρώπων που γονάτισε για του ‘‘Χριστού την Πίστη την Αγίαν’’, την ‘‘παντοδύναμη αυτοκρατορία τους’’. Το υποστηρίζετε ακόμη σήμερα;

 

Ξέρω ότι όσα πιστεύω,  η κατά καιρούς δηλώνω, κουβαλάνε μια βαρύτητα στούς άλλους, που εγώ ποτέ δεν την αισθάνομαι. Έχω αποφασίσει όμως, να λέω την προσωπική μου γνώμη και άποψη, όποιο κι αν είναι το τίμημα. Μην ανησυχείτε, πάντα πληρώνω με χαρά τον "λογαριασμό" που μούρχεται, εξ αιτίας των όσων λέω η πιστεύω. Άρα η απάντηση στην ερώτηση σας, είναι ναί.

 

-Για την επέτειο των διακοσίων χρόνων δημιουργήσατε τον «Αητό», μια φανταστική σύνθεση μ’ έναν επίσης εκπληκτικό δικό σας στίχο. Απορώ, πως αυτή η δημιουργία δεν έγινε ο ύμνος της επετείουˑ δεν την παρουσιάσατε στην «Ελλάδα 2021», στην επιτροπή που έχει σχηματιστεί για την διοργάνωση των εκδηλώσεων, δεν σας την ζήτησαν –τι ακριβώς συνέβη;

 

Δεν είναι ούτε δουλειά μου, ούτε του χαρακτήρα μου, να παρουσιάζω «δημιουργίες» μου πρός έγκριση. Πόσο μάλλον σε επιτροπές, η καλύτερα παρεούλες ανθρώπων, με τους οποίους διαφωνώ θρησκευτικά, εθνικά αλλά και καλλιτεχνικά. Αυτοί την δουλειά τους κι’ εγώ την δική μου. Μακριά κι’ αγαπημένοι.

 

-Αισθάνεσθε «κομμένος» καλλιτέχνης από το σύστημα;

 

Καθόλου. Δεν αναγνωρίζω ούτε σέβομαι αυτό το σύστημα, άρα μου είναι ξένο αλλά και αδιάφορο. Υπάρχει όμως και το αληθινό παντοδύναμο και αιώνιο «σύστημα”,  μπροστά στο οποίο γονατίζω και υπό την σκέπη του, εργάζομαι, υπάρχω και αναπνέω. Σ’ αυτό απολογούμαι και απο αυτό παίρνω δύναμη. Έχω κάνει την επιλογή μου, χρόνια τώρα.                            

 

*Ματθ. 6,24: "Ουδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν· ή γάρ τόν ένα μισήσει καί τόν έτερον αγαπήσει, ή ενός ανθέξεται καί τού ετέρου καταφρονήσει"

 

-Στον «Αητό», σ’ ένα στίχο του λέτε, «Η Ελλάδα ενωμένη σαν αητός ψηλά πετά». Βλέπετε την Ελλάδα ενωμένη; -και το ερωτώ αυτό γιατί υποστηρίζεται από σοβαρούς ανθρώπους ότι από γεννησιμιού της αυτή η χώρα μέχρι σήμερα δεν έχει μπορέσει να ξεπεράσει τις παθογένειες της, μεταξύ όλων των άλλων τον πολιτικό και κοινωνικό διχασμό. Βλέπετε, εδώ για την αντιμετώπιση της πανδημίας που σκορπάει τον θάνατο δεν μπορούν να συνεννοηθούν τρεις – τέσσερις άνθρωποι, τρία – τέσσερα κόμματα.

 

Δυστυχώς όχι. Δύσκολο να  ενωθούν οι Έλληνες, ιδίως σήμερα που όλοι αισθάνονται σπουδαίοι, γνώστες, πληροφορημένοι και ειδήμονες. Όλοι μιλάνε και όλοι θέλουν να ακουστούν. Άραγε έχει μείνει κανείς να ακούει; 

 

"Και μπήκαμε στα χρόνια που όλα συζητιούνται και όλα εξηγούνται, κανένας μας δεν φταίει. Και μπήκαμε στα χρόνια, που όλα έχουν γίνει, τι τάχα νάχει μείνει, που ακόμα να μας καίει;"

 

Όμως όλα αυτά, δεν μου απαγορεύουν να ονειρεύομαι μια άλλη Ελλάδα που υπάρχει κοιμωμένη αλλά πανέτοιμη μέσα μας και περιμένει ένα θαύμα (και κυριολεκτώ), για να ξυπνήσει.

 

-Στο έργο σας «Μαρμαρωμένος Βασιληάς» εκφράζεται φανερά να είναι χαραγμένη στη ψυχή σας η αγάπη σας για τον τελευταίο Έλληνα αυτοκράτορα, την Αγιά Σοφιά, την Πόλη. Η Κωνσταντινούπολη είναι για εσάς «Η Μεγάλη Μητέρα» των Ελλήνων;

 

Μετά την πραγματική μητέρα μας, την "Φοβερά προστασία". Εκείνη στούς ουρανούς, αλλά πάντα δίπλα μας κι’ η Πόλη να μας κοιτάει θλιμμένη απο απέναντι. 

 

«Μέσα σ’ όνειρο σ’ είδα ξανά, όλο φώς όπως ήσουν παλιά και στα μάτια σου η Άγια Σοφιά, ένα δάκρυ που ακόμα κυλά». 

 

Ο θλιμμένος και ηρωικός Κωνσταντίνος, είναι χαραγμένος στην καρδιά μου. Και τα τέσσερα Βήτα του.

 

 

-Σχολιάστε μου, στο ίδιο έργο, δύο άλλους στίχους, ο ένας για την Αγιά Σοφιά και ο δεύτερος για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο: «Μες στη Άγια Σοφιά / θα βρεθούμε ξανά λειτουργία μελλοντική / οι Έλληνες μαζί», «Θάρθεις σαν αστραπή / θάχει η χώρα γιορτή». Μήπως οι στίχοι φανερώνουν έναν μεγαλοϊδεατισμό;

 

Αν είναι μεγαλοιδεατισμός να στενοχωριέσαι για την σκλαβιά της Αγίας Σοφίας, να τιμάς τους ήρωες της χώρας σου και να ονειρεύεσαι, τότε ναί. Για μένα αυτά τα δύο είναι χρέος αγάπης και πηγή έμπνευσης.  

 

-Θα επανέλθω στα έργα σας. Απ’ ότι γνωρίζω ξεκινήσατε με ροκ μουσική και περάσατε στη κλασική και τη βυζαντινή. Μεγάλα μουσικά άλματα δεν ήταν αυτά;

 

Δέν είναι άλματα οι λογικές αποφάσεις. Είναι τα τρία είδη μουσικής που αγάπησα και προσπαθώ να αγγίξω. Άλλοτε κάτι καταφέρνω, άλλοτε όχι. Είναι η ζεστή μητρική αγκαλιά η οποία μου δίνει δύναμη και έμπνευση, να συνεχίσω. Είναι το δικό μου "εισιτήριο", για τις "άλλες πολιτείες". Πάντα βέβαια, "άν το θές"

 

-Από τι εμπνέεστε; Απ’ ότι καταλαβαίνω, από τον Χριστιανισμό και την Ιστορία της Ελλάδας; 

 

Κουτσά στραβά, αυτό είναι το κουκούτσι, αντικαθιστώντας την έννοια "Χριστιανισμός" με την ζωντανή πραγματικότητα, του γλυκύτατου Ιησού. Όμως είναι και ο έρωτας, τα βιβλία, οι άνθρωποι, οι ταινίες, το έργο συνθετών και καλλιτεχνών που θαυμάζω και άλλα πολλά. Όπως, καί όσα υπόγεια συμβαίνουν μέσα μου, ακατανόητα πολλές φορές και απο εμένα. 

 

-Ωστόσο στην μουσική σας για τον κινηματογράφο, για παράδειγμα στα «Πέτρινα χρόνια» του Βούλγαρη, χρησιμοποιήσατε κλαρίνο.

 

Το "ωστόσο" δεν το καταλαβαίνω. Χρησιμοποιώ ότι ήχο, φωνή, η όργανο με μαγεύει, η με εξυπηρετεί, σε κάθε περίσταση. Και σχεδόν πάντα περπατάω μουσικά, σε δικά μου μονοπάτια, μακρυά απο τίς "σειρήνες" του κόσμου τούτου. Άλλοτε πετυχαίνω κι’ άλλοτε, όχι. Έτσι είναι ο δρόμος του καλλιτέχνη που δεν ησυχάζει πίσω απο στερεότυπα και μόδες. Μία ελευθερία, με κόστος. Μιά χαρά με λύπη. Μια προσπαθεια να πιάσεις το άπιαστο.

 

-Να πάμε σας παρακαλώ στο άλλο μνημειώδη έργο σας «Για τη Σμύρνη». Δεν κατάγεστε από εκεί, αλλά εμφανίζεστε να κουβαλάτε μέσα σας τη Σμύρνη. Ως τι, ως ανάμνηση, ως πόνο, ως καημό;

 

Κυρίως ως αγάπη, πίκρα, θυμό, αλλά και απεριόριστο θαυμασμό και ευγνωμοσύνη, πρός το "Παρίσι της Ανατολής". Μάθημα αντιχυδαιότητας αλλά και πολιτισμού, για μας τους "σύγχρονους" νεοέλληνες. Μάθημα ζωής, πίστης, πόνου και αναστάσεως.

 " Κι' όσα χάθηκαν εκεί, εδώ ανθίσαν" 

Πάντα ευγνώμων Σμύρνη γλυκειά!

 

-Με όλες αυτές τις συνθέσεις σας, για την Ελλάδα, τον Μέγα Αλέξανδρο, τη Σμύρνη, τον Μαρμαρωμένο Βασιλιά, εάν σας πει κάποιος ότι είστε εθνικιστής –τι θα του απαντήσετε;

 

Εννοείτε ότι δεν θα πώ τίποτε. Τι απαντάς σε έναν άνθρωπο, που λόγω  ελείψεως επιχειρημάτων, χρησιμοποιεί φτηνές και πολυκαιρισμένες, ταμπέλες; Τίποτε. Συνεχίζεις περπατώντας και σφυρίζοντας χαρούμενα, το δρόμο που η ψυχή και το όποιο ταλέντο σου, σε πάει.

 

-Τι σκέψεις φέρνουν στο μυαλό σας οι λέξεις «Θρησκεία», «πατρίδα», «γλώσσα»;

 

Τον Χριστό, τον Αλέξανδρο και τον Όμηρο.

 

-Τι σημαίνει για εσάς Ελλάδα;

 

Την Ιθάκη που κυλάει στο αίμα μου. Σαν όνειρο, σαν προορισμό και σαν ιερό χρέος. 

 

Και κάτι ακόμη.

 

Ελληνική μουσική για μένα είναι: Ένα όνειρο γεμάτο φώς, μια γαλανόλευκη σε ήχο, μια θάλασσα σε νότες και το ύψιστο ίσως, μια ακρόπολη σε ένα απλό, παιδικό και όμως μεγαλειώδες, μειδίαμα.