Oυρανέ, Όχι Δεν Θα Πω το Ναι...

Το Γαλάζιο που δεν αντέχει, σε ένα σύμπαν που δεν μας ανέχεται

Από τον Μάριο Νόττα*

Σταμάτα. Κοίτα γύρω. Στοιχηματίζω: Έχεις γίνει αναίσθητος στην ασχήμια και στην ομορφιά. Η πρώτη (εκτός αν με διαβάζεις σε απείραχτη γωνιά της εξοχής, ή στα λίγα μέρη που δεν καταστρέψαμε ακόμα) είναι παντού. Ειδικά στο αστικό τοπίο, στον αχταρμά που αποκαλούμε άστυ, στο άκλεινον, τριτοκοσμικό Αθηναϊκό. Σε περιβάλλει. Το μπλάστρωμα που αποκαλείς άσφαλτο, το χώμα από κάτω που ασφυκτιά, το καταρρέον μπετόν, οι άναρχες πινακίδες, οι ταράτσες οι γεμάτες λογής σκουπίδια κι αυθαιρεσίες. Κι από δίπλα οι κινητήρες εσωτερικής καύσης που εξωραΐζουν το σκηνικό με ρομαντικές αναθυμιάσεις επεξεργασμένων ορυκτών. Ο  Χατζιδάκις τα είπε όλα, στα ‘Παράλογα’ – (Γκάτσος ‘Εφιάλτης της Περσεφόνης’). Ψάχτο. Ο Μάνος είναι κομμάτι της υπόστασής σου, κι ας μην το ξέρεις. Καλύτερα: Είναι κομμάτι της συνείδησής σου.

..Όπως ήταν πάντα, ο ποιητής έχει τον άχαρο ρόλο/προνόμιο της απόστασης. Και αυτό τον κάνει ξεχωριστό. Στην κυριολεξία. Μένει στο πλάι, στο κοινωνικό περιθώριο, βλέπει όσα ‘συνηθίζουν’ οι άλλοι, και ..χειρουργεί. Η τομή ματώνει, ο συνοδός πόνος τρομάζει. Αλλά το ηθικό ‘σώμα’ της κοινωνίας ανακουφίζεται. Οι λίγοι σύγχρονοι του ποιητή μας, παύουν να αισθάνονται μόνοι. Και συναποτελούν το συλλογικό Τάγμα που συντάσσει τα ‘άλλοθί’ μας.

Δρουν ξεχωριστά, κατά μόνας. Το Έργο τους όμως, έχει διάρκεια, ίσως είναι το μόνο που μένει. Αποτελεί το ανάχωμα σε όσα μας επιβάλλει η επιβίωση, η ενσωμάτωση, η αυτοσυντήρηση. Και συνήθως επικρατεί. Θυμήσου πως τα μεγάλα Έπη και μάλιστα τα ‘προφορικά’, διήρκεσαν και επηρέασαν πολύ περισσότερο από τα τεχνουργήματα, την επιστήμη και την τέχνη των καιρών τους. Ναι, κράτα και αυτό: Σε όλες τις δυτικότροπες γλώσσες, η ποίηση-poetry-poesia είναι παράγωγο του ‘ποιώ’ δηλαδή συνώνυμη της Δημιουργίας. Ο ‘Ποιητής του Σύμπαντος’ άλλωστε, είναι ο υπέρτατος γεννήτωρ, ο Θεός.  

..Μα τι σχέση έχει η Ποίηση με την ασχήμια γύρω μας, και ακόμα περισσότερο με την ομορφιά που ‘αγνοούμε’; Έχω 400 λέξεις ακόμα, για να σε πείσω.

Πρώτα πρέπει να επέμβω στην άρθρωση που αναπαύεται στους ώμους σου: Ψηλά το κεφάλι. Όχι για λόγους εθνεγερτικούς ή φυλετικής υπερηφάνειας. Αλλά για να ατενίσεις τον Ουρανό. Το κομμάτι του περιβάλλοντος που αδυνατούν για την ώρα να σου στερήσουν. Τη νησίδα απόδρασης. Το ευλογημένο γαλάζιο, σε τούτη τη διασταύρωση παραλλήλων και μεσημβρινών, είναι το θείο δώρο που αψηφάς. Το αισθητικό και όχι μόνο, αποκούμπι σου: Το φως του άσπιλου (για την ώρα) μικρού ποσοστού του οπτικού σου ορίζοντα, ακόμα και αν περιλαμβάνει μικρές  ‘παραφωνίες’ από αεροπλάνα, chem trails, και ενίοτε ‘φίλτρα’ θερμοκρασιακής αναστροφής, αποτελεί το τελευταίο αδιαμεσολάβητο καταφύγιό σου. Είναι ο  ύστατος αδιάρρηκτος και αδιάλειπτος λώρος με την μεγάλη-μητέρα-φύση. Κάτι που ο μύστης (και ο ποιητής, συχνά οι δυο τους ταυτίζονται..) γνωρίζει πολύ καλά. Γι αυτό και συνδέει το Επέκεινα με τον Ουρανό.

Αυτός ο αενάως ανανεούμενος ‘πίνακας’, σου χαρίζει χρώματα, μορφές και κάτι ακόμα: Ατελείωτο βάθος. Είναι η δυσνόητη ‘άλλη διάσταση’, που ξεπερνά κατά πολύ το ‘άγνωστο’. Είναι η απόδειξη πως είσαι μέρος ενός Όλου, άπειρου. Αυτή σου παρέχει μία δισυπόστατη θεώρηση της δικής σου ύπαρξης : Είτε ως ένα  ‘ελάχιστο’ μέρος, τινός ‘τόσο μεγάλου’, είτε ως ‘παράγωγο, συμβάλλον και μετέχον’ μέρος ενός Τεράστιου και Ακατανόητου Θαύματος. Διαλέγεις και παίρνεις, ανάλογα με τον ψυχισμό σου, ωστόσο ισχύουν αμφότερα.

Tα τελευταία ελάχιστα χρόνια (δηλαδή τις λίγες χιλιάδες που αποτελούν το βάθος της ιστορικής μας θεώρησης, σε σύγκριση με την δυσνόητα τεράστια περίοδο στην οποία εξελίχθηκε το ανθρώπινο είδος) ο Ουρανός, παρέμεινε λίγο – πολύ ίδιος. Αν και υπάρχουν σημεία του πλανήτη (όχι πολλά, π.χ. Πεκίνο) που έχει αντικατασταθεί με μία υποκίτρινη διαρκή μεμβράνη, ο Ουρανός είχε πάντα τους τρόπους να μας αγκαλιάζει με πατρική επιμονή. Η απαλή παλέτα του πρωινού, οι αποχρώσεις του μπλε-άσπρου-γκρίζου της ημέρας, των απείρων βυσσινί κατά το ηλιοβασίλεμα και οι λαμπροί διάσπαρτοι σπινθήρες κόντρα στα μετάξια της νύχτας, μας συνόδευαν με ευλαβική συνέπεια στις φωτεινές και αποτρόπαιες στιγμές μας. Στον αντίποδα οι ‘χθόνιες’ επιδόσεις μας (το ίδιο και οι ‘Κρόνιες’ που μοιάζουν να σχετίζονται με τον Χρόνο που είναι ίδιον της αλλαγής, της φθοράς και της θνητότητας) συνήθως σχετίζονταν με την απολύτως ταπεινή μας πλευρά, ή με τις συνέπειες της «εν προπατορικώ αμαρτήματι» υπόστασής μας, π.χ. τον θάνατο. Άρα, ο Ουρανός είχε και έχει την διάσταση της Υπέρβασης, της αυτοβελτίωσης και την επανένωσης με την ‘πρότερη’ φύση, την Θεϊκή, αυτή που εγκαταλείψαμε, αλλά μόνο προσωρινά.

Η έμφαση στο σημερινό επικοινώνημα, είναι στο «για την ώρα», που θα βρεις, δις, πιο πάνω. Ανάτρεξε στα πρώιμα πονήματα του μεγάλου σκηνοθέτη Ridley Scott. Eκεί θα βρεις μια ζοφερή ματιά στις –όχι πλέον τεχνολογικά μακρινές- κοινωνίες όπου ο Ουρανός είναι μόνιμα λερωμένος από ανθρώπινα τεχνουργήματα. Οι μη-επανδρωμένες πτητικές μηχανές, η ασύστολη διαφήμιση, η μόλυνση, τα πανύψηλα κτήρια και η φωτορύπανση κρύβουν κάθε κομμάτι της Στέγης. Η ανακλινόμενη κεφαλή, δεν βλέπει πια ‘πέρα’. Εγκλωβίζεται στο εφήμερο των τεχνολογικών επιτευγμάτων, που στη προσπάθεια να κάνουν την ζωή καλύτερη, την απογυμνώνουν από τα βασικά της δικαιώματα και την αποξενώνουν από ότι την συνδέει με την μη-ωφελιμιστική φύση της. Η συνήχηση με τις βασικές ανθρωπιστικές ποιότητες, γίνεται έτσι αδύνατη. Και νέα είδη εισβάλλουν στην καθημερινότητα: Οι Ρέπλικες. Ο Scott γίνεται ο καλύτερος επικοινωνητής του δυσοίωνου ποιητή, κατά τον τρόπο που ο Χατζιδάκις συνέθεσε Γκάτσο.

Κλείνω το σημείωμα αρνούμενος να πω το ‘Ναι’. Στις μέρες μας ‘εισβάλλει’ μία σχετικά νέα (για τους πολλούς) τεχνολογία, αυτή των Drones. Ως μάντης κακών, χτυπώ το καμπανάκι πως οι ανάπηρες Πολιτείες αδυνατούν να ‘δουν’ και να ‘κανονίσουν’ (δηλαδή να εποπτεύσουν, νομοθετικά και αλλιώς) την επαπειλούμενη αναρχία των ‘πτητικών μέσων του φτωχού’. Απ-ευαγγελίζομαι πως τελειώνουν οι Μέρες του Ουρανού. Πως σύντομα θα Θωρούμε Άνω, για να βλέπουμε μικρές και μεγάλες μηχανές να μας καταγράφουν, να μας φροντίζουν, να μας κουβαλάνε πράγματα, να μας αστυνομεύουν, να λειτουργούν διαφημιστικά, να μας κρύβουν το ‘πέρα’, να μας λερώνουν το γαλάζιο.

Στοιχηματίζω πως το Σύμπαν, έχει άλλη άποψη για όλα αυτά. Και –όπως κάνει συνήθως- θα αντιδράσει. Αλλά πάντα ήμουν αθεράπευτα αισιόδοξος...