Ανθρωπικότητα και Τεχνολογία

Από τον Μάριο Νόττα*

 

Ενώ γράφω αυτές τις γραμμές κοιτώ στη μικρή οθόνη μία πρόσκληση:

 

Εκεί, στην Βασιλίσσης Σοφίας, συναντώνται ένα Αυστριακό δημόσιο πανεπιστήμιο, ένα Ελληνικό Ερευνητικό Κέντρο και το Ίδρυμα Μπότση, για να ‘γιορτάσουν’ την συνεργασία τους με το ΕΚΠΑ και όχι μόνο. Όλα αυτά παραμονές του νομοσχεδίου για την ανώτατη παιδεία (με ευχή να μην οδηγηθούμε σε περίοδο ανωμαλίας και καταλήψεων, αλλά ψύχραιμα να φροντίσουμε τις καλύτερες μέρες για τα πανεπιστήμιά μας). Ποιο είναι το ‘κλειδί’ σε μία τέτοια συνεργασία ; Φυσικά η διεπιστημονικότητα. Και τι κάνει την διεπιστημονικότητα τόσο απαραίτητη σε εποχές ανακατατάξεων και ακήρυχτης διαπάλης (τάξεων, παρατάξεων, ιδεών και  συμμαχιών) ;

 

Ο Αστάθμητος Παράγων της Τεχνολογίας.

 

Γιατί ‘αστάθμητος’ ;

 

Διότι σε αντίθεση με τις μέχρι τώρα τεχνο-εξελίξεις, τα δύο τελευταία ρεύματα (της Πληροφορικής και της Τεχνητής Νοημοσύνης) δεν (συν)αποτελούν απλώς τον ‘νέο τρόπο’ για να ζούμε, αλλά λειτουργούν ως πολλαπλασιαστές όλων των άλλων βοηθημάτων και υποδομών των κοινωνιών μας.

 

Εύλογη ερώτηση: Επισύροντας δεινά και απειλές; Ναι, αμέτρητα/ες. Οχι όμως του παρόντος σημειώματος, όχι σήμερα. Σήμερα απλώς παρατηρούμε, εστιάζοντας στην ‘ανημπόρια’ μας να προβλέψουμε τα καταιγιστικά επερχόμενα, καθώς -για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπινου είδους- το λεγόμενο ‘foresight’ ή η παιδευμένη πρόβλεψη για την ‘επόμενη μέρα’ αποτελεί από μόνο του ένα (δι)επιστημονικό πεδίο. 

 

Έχουμε ήδη (επι)βιώσει μίας τεράστιας μετάβασης στον κόσμο της πληροφορίας. Η ειδοποιός διαφορά με άλλες μεταβάσεις είναι η εξής: Οι μηχανές και οι εφαρμογές πληροφορικής είναι “οι ίδιες” τόσο για ψυχαγωγία όσο και για παραγωγή, τόσο για έρευνα όσο και για επικοινωνία, τόσο για ενημέρωση όσο και για καθημερινή λειτουργία, τόσο για ειρήνη όσο και για σύρραξη. Ποτέ πριν δεν συν-αναπτύχθηκε συλλογικά σε τέτοιο βαθμό μία ανθρώπινη επίτευξη. Ποτέ πριν δεν διετέθη μαζικά, εν τη γενέσει της. Ποτέ πριν δεν ήταν κοινωνός και συμμέτοχος αυτός που (μελλοντικά) θα γινόταν αποδέκτης και χρήστης. Άρα προέκυψε ένα ‘σκιερό’, ένα παράπλευρο όφελος: Οι κοινωνίες, άθελά τους, συνεργάστηκαν και συνέβαλαν στη δημιουργία ενός τεράστιου εργαστηρίου, όπου η μετάβαση όχι απλώς εφαρμόστηκε, αλλά αναπτύχθηκε. 

 

Ανέφελα ; Σαφώς όχι. Είχα την ευλογία μίας δημοσιευμένης συνομιλίας με τον μεταστάντα Μιχάλη Δερτούζο, τότε διευθυντή του τμήματος Επιστήμης των Υπολογιστών στο ΜΙΤ, όταν -σε αθώους χρόνους- είχε δηλώσει πως οι νέες τεχνολογίες είναι απλώς επιταχυντές υποδομών. Κοντολογίς: Αν η προέλευση του συστήματος είναι ορθή και αγαθή, τότε το αποτέλεσμα (μετά την τεχνολογική μετάβαση) θα είναι ωφέλιμο. Στον αντίποδα: Αν αυτό που αναβαθμίζουμε είναι σαθρό και βλαπτικό, τότε το αποτέλεσμα θα είναι δυστοπικό. Πόση σοφία, αλλά και πόση έγκαιρη διορατικότητα εμπεριέχει η σκέψη αυτή. Φυσικά ποτέ δεν ήταν πιο επίκαιρη, από τώρα που περνάμε στη Φάση 2 της κοσμογονικής αλλαγής, εκείνη της Τεχνητής Νοημοσύνης.

 

Με αυτά κατα νου, ας δούμε πιο κάτω τρεις ειδήσεις του Δεκεμβρίου 2023 που μας αφορούν όλους. 

 

Πρώτη: Επιστήμονες όχι ιδιαίτερα γνωστού ερευνητικού κέντρου, ανέπτυξαν ένα σύστημα (‘Brainoware’) που αποτελεί τον τρίτο πυλώνα των δύο γνωστών όρων Hardware και Software (Υπολογιστές και Λογισμικό). Πρόκειται για μία νέα ‘πλατφόρμα’ τεχνολογικής ανάπτυξης που εδράζεται τόσο σε υλικό όσο σε ανθρώπινους ιστούς. Αφορά ένα υπολογιστικό ανθρω-τεχνούργημα, με αρχιτεκτονική εγκεφάλου και αξιοποίηση βλαστοκυττάρων ενσωματωμένων σε πυρίτιο και άλλα υλικά. Το σύστημα αυτό έχει ήδη εξασφαλίσει την (απαραίτητη) βιο-ηθική αλλά και νομική νομιμοποίηση (με τον ίδιο τρόπο που συμβαίνει στη χρήση βλαστοκυττάρων στην αποκατάσταση οργάνων).

 

Δεύτερη: Η εκδοτική εταιρεία Axel Springer (Politiko, Welt, Der Spiegel μεταξύ άλλων), συμβλήθηκε με την πασίγνωστη OpenAI, ώστε αξιοποιώντας τεχνητή νοημοσύνη να προτεραιοποιεί περιλήψεις του περιεχομένου της, (ειδήσεις, απόψεις, ψυχαγωγία) σε όσους αναζητούν ενημέρωση μέσω της σχετικής τεχνολογίας. Σημειώνεται πως ο αριθμός αυτών των χρηστών (δυνητικώς όλοι εμείς), που αντί να φυλλομετρά τη ταμπλέτα ή την εφημερίδα, κάνει φωνητικές ερωτήσεις, αυξάνει εκθετικά.

 

Τρίτη: Η Ευρωπαϊκή Ένωση, πρώτη διεθνώς, έθεσε στις 9 Δεκεμβρίου ένα πρώιμο πλαίσιο σε ισχύ, το οποίο επιχειρεί να καταγράψει / ρυθμίσει δυνητικές απειλές από την εσφαλμένη ή κακόβουλη χρήση των παραπάνω τεχνολογιών.

 

Σε ένα κόσμο που η κάθε μέρα διαφέρει από την χθεσινή, όντας μέρη ενός αναδυόμενου είδους που εύστοχα έχουμε ονοματίσει “Homo Nexus” (Ανθρωπος των Δικτύων) ας ετοιμαζόμαστε (όσο γίνεται) να ανα-διατυπώσουμε, υπερασπιστούμε και να επανακαθορίσουμε το διαφεύγον στοιχείο. Εκείνο του γεννησιουργού οργανισμού του οποίου τα κυήματα παραμένουν στην υπηρεσία της ύπαρξής του. Διαφέροντας από αυτόν και όχι υποκαθιστώντας τον. 

 

Με έννοια αναφοράς την Ανθρωπικότητά μας -όρος δόκιμος και νεωτεριστικός-  περνάμε στη νέα φάση διάκρισης του εαυτού από τα δημιουργήματά του (πράγμα που γίνεται αενάως δυσκολότερο). Η τέχνη του μέλλοντος θα είναι η διατήρηση της Ανθρωπικότητας ως ιδιότητα που μας ετερο-προσδιορίζει σε σχέση με τα τα προϊόντα της συλλογικής ευφυΐας μας. Μιας ευφυΐας που -με ιδιάζοντα αυτοσαρκασμό- μοιάζει να εμπνέεται και να αναπαραγάγει δύο ή τρία αλληγορικά αφηγήματα: Του Νάρκισσου, του Προμηθέα και του Frankestein. Ας ελπίσουμε όχι με το δικό τους δυσοίωνο φινάλε.