Σχεδιάζοντας και υλοποιώντας ένα διεπιστημονικό σύστημα Πολιτικής Προστασίας

Με αφορμή τις πρόσφατες καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία αλλά και τις καταστροφικές πυρκαγιές του Ιουλίου-Αυγούστου 2023, αναδείχθηκαν για μια ακόμα φορά τα προβλήματα με την προσαρμοστικότητα της ελληνικής κοινωνίας στην κλιματική αλλαγή και της Πολιτικής Προστασίας στα νέα κλιματικά δεδομένα. Με το σύντομο αυτό κείμενο θα θίξουμε την ανάγκη λειτουργίας συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για έντονα και ακραία καιρικά φαινόμενα αλλά και κάποιες παθογένειες του ελληνικού συστήματος Πολιτικής Προστασίας.  

 

Κ. Λαγουβάρδος*

 

Ακολουθώντας τις πρόσφατες οδηγίες τόσο του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού όσο και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη δημιουργίας και λειτουργίας συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Σχετικά με τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και λειτουργία αυτών των συστημάτων οι προτάσεις κωδικοποιούνται στα ακόλουθα έξι σημεία:

 

1. Επενδύσεις σε μετρητικά δίκτυα για την πληρέστερη παρακολούθηση των έντονων και ακραίων καιρικών φαινομένων

 

2. Ενσωμάτωση της καινοτομίας, ακολουθώντας την επιστημονική πρόοδο στον τομέα της παρακολούθησης και πρόγνωσης καιρού

 

3. Διαμόρφωση και προσαρμογή των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο

 

4. Δημιουργία μόνιμης διεπιστημονικής ομάδας εργασίας για την υποστήριξη, σε διαρκή βάση, των αναγκών πολιτικής προστασίας

 

5. Εκπαίδευση των τοπικών στελεχών πολιτικής προστασίας αλλά και των εθελοντικών ομάδων στη χρήση των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης

 

6. Αποφυγή αποκλεισμών και ανάγκη συνεχούς συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενων επιστημονικών και επιχειρησιακών φορέων

 

Στο άρθρο αυτό θα επικεντρωθούμε κυρίως στο έκτο σημείο,  τα προηγούμενα πέντε σημεία είναι προτάσεις και οδηγίες που όλες οι χώρες καλούνται να ακολουθήσουν, αλλά, δυστυχώς, το έκτο σημείο έχει να κάνει με παθογένειες του ελληνικού συστήματος Πολιτικής Προστασίας και αξίζει της προσοχής μας.

 

Συγκεκριμένα, στο σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Άμεσης/Βραχείας Διαχείρισης των Συνεπειών από την Εκδήλωση Πλημμυρικών Φαινομένων με την κωδική ονομασία «ΔΑΡΔΑΝΟΣ 2»,

 

(ΑΔΑ: ΨΘ5046ΝΠΙΘ-55Ο) το οποίο προωθείται σε όλους τους Δήμους και Περιφέρειες της χώρας και συγκεκριμένα στη σελίδα 80, αναφέρεται ότι (η σημείωση με ισχυρή γραφή όπως δίνεται στο σχέδιο): «Τονίζεται ότι μετεωρολογικά προϊόντα (αριθμητικά μοντέλα πρόγνωσης καιρού, άλλες ειδικές προγνώσεις καιρού, κλπ) που παράγουν εκπαιδευτικά ιδρύματα και άλλα ερευνητικά κέντρα και ινστιτούτα, έχουν ερευνητικό και ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν θεσμικά από την πολιτεία για την τεκμηρίωση κατάστασης ετοιμότητας πολιτικής προστασίας λόγω έντονων καιρικών φαινομένων, που γίνεται μόνο κατόπιν των σχετικών επίσημων προγνώσεων της Ε.Μ.Υ.»

 

Μερικές παρατηρήσεις σχετικά με αυτή την παράγραφο ακολουθούν:

 

1. Ακολουθώντας τη διεθνή πρακτική, η επιστημονική υποστήριξη Πολιτικής Προστασίας δεν μπορεί να αποτελεί αντικείμενο ενός μόνο φορέα. Χωρίς κανείς να αμφισβητεί τον επίσημο χαρακτήρα των ανακοινώσεων της ΕΜΥ, κανένας φορέας από μόνος του δεν μπορεί να αναπτύξει το σύνολο των εργαλείων και των υπηρεσιών που απαιτούνται από μια σύγχρονη κοινωνία για την καλύτερη προετοιμασία της απέναντι στα έντονα καιρικά φαινόμενα. Τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια εξέλιξης ενός έντονου καιρικού φαινομένου, η όσο το δυνατόν καλύτερη γνώση  της κατάστασης αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την καλύτερη προετοιμασία των φορέων αλλά και των πολιτών.

 

2. Δεκάδες επιστημονικά προγράμματα που υλοποιούνται σε Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα και τα οποία χρηματοδοτούνται από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους έχουν σκοπό τη διερεύνηση και την ανάπτυξη νέων μεθοδολογιών, εργαλείων και υπηρεσιών για την Πολιτική Προστασία.  Αρκετά από αυτά τα προγράμματα έχουν ήδη μετουσιωθεί σε επιχειρησιακά εργαλεία, τα οποία ήδη προσφέρονται μέσω των φορέων αυτών και τα οποία θα μπορούσαν άμεσα να ενσωματωθούν στις δράσεις Πολιτικής Προστασίας.

 

3. Η πολυπλοκότητα των φυσικών φαινομένων που συνδέονται με τις καιρικές καταστροφές απαιτεί την διεπιστημονική συνεργασία, επομένως τη συνεργασία φορέων με διαφορετικό μεν αντικείμενο έρευνας και καινοτομίας, αλλά συμπληρωματικών ως προς την παραγωγή εξειδικευμένων προϊόντων και υπηρεσιών. Τα παραδείγματα των δασικών πυρκαγιών, των πλημμυρών αλλά και της κατάστασης της θάλασσας είναι ενδεικτικά πεδία διεπιστημονικής συνεργασίας για την  παραγωγή των αντιστοίχων εργαλείων ενημέρωσης και προειδοποίησης.

 

4. Η λειτουργία μετρητικών διατάξεων (πχ. μετεωρολογικοί και υδρολογικοί σταθμοί, θαλάσσιοι πλωτήρες, μετεωρολογικά ραντάρ), ένας πυλώνας-κλειδί των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, θα βελτιωθεί θεαματικά μέσω των συνεργασιών των φορέων που εμπλέκονται στην παρακολούθηση και καταγραφή των καιρικών φαινομένων μιας χώρας, εξασφαλίζοντας οικονομία πόρων και ανθρώπινου δυναμικού.

 

5. Αντί μέσα σε πέντε γραμμές κειμένου να αφορίζονται αυτές οι προσεγγίσεις και ουσιαστικά να ζητείται να αγνοηθούν, ένα οργανωμένο και σύγχρονο σύστημα Πολιτικής Προστασίας θα έπρεπε να έχει τρεις βασικές κατευθύνσεις:  

 

α. αξιολόγηση των προσφερομένων υπηρεσιών και εργαλείων τα οποία έχουν αναπτύξει τα ερευνητικά και πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας, 

 

β. ενθάρρυνση των διεπιστημονικών συνεργασιών και 

 

γ. επιχειρησιακή ενσωμάτωση των υπηρεσιών και εργαλείων αυτών στη λειτουργία του μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. 

 

Η προσέγγιση αυτή είναι η μοναδική η οποία μπορεί να συμβάλλει στο μετριασμό των επιπτώσεων των έντονων καιρικών φαινομένων, ειδικά σήμερα που κλιματική αλλαγή προκαλεί  ισχυρότερα και συχνότερα καιρικά φαινόμενα και καταστροφές.

 

Εν κατακλείδι, η προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών δεν μπορεί να γίνεται με αποσπασματικά μέτρα, με ξεπερασμένες μεθοδολογίες, με φραγμούς στις συνεργασίες και, δυστυχώς, αφορισμούς. Οφείλουμε στην κοινωνία κοινή δράση όλων των φορέων ώστε να την προστατεύσουμε από τα έντονα και ακραία καιρικά φαινόμενα.

 

*Ο Κώστας Λαγουβάρδος είναι Μετεωρολόγος-Διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών