Τετάρτη, 6 Νοέμβρη, 2024 - 11:03

Μια χώρα με σπασμένα παράθυρα

Το 1969, o Αμερικανός ψυχολόγος Phillip Zimbardo άφησε ένα πολυτελές αυτοκίνητο σε μια περιθωριοποιημένη περιοχή του Bronx της Νέας Υόρκης. Λίγα λεπτά αργότερα κάποιοι τριαντάρηδες έκλεψαν κάποια εξαρτήματα και μερικές μέρες αργότερα το κατέστρεψαν εντελώς. Την ίδια εβδομάδα άφησε ένα όμοιο αυτοκίνητο σε μια ανεπτυγμένη περιοχή της Καλιφόρνιας, στο Palo Alto. Το αυτοκίνητο παρέμενε άθικτο όλη την εβδομάδα. Την τελευταία μέρα σπάζει τα παράθυρα με ένα σφυρί. Σε λίγες ώρες το αυτοκίνητο είχε την ίδια κατάληξη, όπως και το άλλο. Το πολύ απλό αυτό κοινωνιολογικό πείραμα επιβεβαίωσε τη θεωρία των σπασμένων παραθύρων.
 
Από τον Ηλία Δημητρέλλο
 
Το πείραμα οδήγησε τους δύο κοινωνιολόγους James Wilson και George Kelling να δημιουργήσουν μία θεωρία, η οποία στηρίζει ότι, εάν σε ένα κτήριο σπάσει ένα παράθυρο και δεν επιδιορθωθεί άμεσα, σύντομα θα σπάσουν και τα άλλα παράθυρα από κάποιον βάνδαλο ή μια ομάδα ανθρώπων. 
 
Αυτό θα συμβεί, είτε γιατί είναι αρκετά διασκεδαστικό να σπάζουμε κρύσταλλα, είτε γιατί απλώς κανείς δεν φροντίζει για αυτό το κτήριο. Το ίδιο θα συμβεί και με το πρώτο γκράφιτι σε ένα τοίχο. 
 
Χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής της θεωρίας των σπασμένων παραθύρων στην Αθήνα, είναι το Μετρό και ο Ηλεκτρικός. Στο μεν Μετρό, από την έναρξη της λειτουργίας του μέχρι σήμερα όλοι σέβονται τον χώρο. Κατά βάση είναι αρκούντως καθαρά, δεν θα δεις σκουπίδια πεταμένα στις αποβάθρες ή τα βαγόνια, δεν υπάρχουν γκράφιτι, ενώ σπανίως εκδηλώνονται αντικοινωνικές συμπεριφορές με βανδαλισμούς και καταστροφές. Στον Ηλεκτρικό αντιθέτως, η απόλυτη παρακμή. Βανδαλισμένα και βρώμικα ως επί το πλείστον βαγόνια και αποβάθρες. Έτσι, παρατηρείς ότι στο μεν Μετρό οι επιβάτες προσπαθούν να το διατηρήσουν σε εκείνη την πολύ καλή κατάσταση που παραδόθηκε για πρώτη φορά, ενώ στον Ηλεκτρικό αδιαφορούν πλήρως για την κατάσταση του που οδεύει προς την εξαθλίωση. Κι όμως πρόκειται για τους ίδιους επιβάτες. Η πολύ μεγάλη πλειοψηφία που χρησιμοποιεί τον Ηλεκτρικό, χρησιμοποιεί και το Μετρό. Και τα δύο Μέσα εξυπηρετούν για την καθημερινή μετακίνηση των Αθηναίων. Και τα δύο Μέσα εποπτεύονται από το ίδιο Υπουργείο. Κι όμως, η διαφορά της μεταξύ τους εικόνας είναι χαώδης.
 
Όποιος είναι ελάχιστος παρατηρητικός και πηγαίνει συχνά στην ίδια δημόσια υπηρεσία, θα διαπιστώσει ότι κάποια άχρηστα αντικείμενα είναι παρατημένα επί σειρά ετών στο ίδιο σημείο. Έχοντας γίνει πια μέρος του ντεκόρ του χώρου, περνάνε όλοι από δίπλα τους και ουδείς σκέφτεται απλώς να τα πετάξει καθώς είναι άχρηστα.
 
Έχει παρατηρηθεί ότι όταν σε μια υποβαθμισμένη γειτονιά της πόλης, αυξηθούν και βελτιωθούν οι υπηρεσίες που προσφέρει ο Δήμος (καθαριότητα, φωτισμός, επισκευή υποδομών όπως πχ. πεζοδρόμια, φανάρια κλπ), αλλά και η αστυνόμευση, αποθαρρύνθηκαν οι βίαιες συμπεριφορές και η εγκληματικότητα. 
 
Στην Ελλάδα, ειδικά μετά από δέκα χρόνια κρίσης, η αλήθεια είναι ότι παντού βλέπει κανείς σπασμένα παράθυρα. Στην Υγεία, στην Ασφάλεια, στην Παιδεία. Και συγχρόνως παρατηρείς έλλειψη διάθεσης σημαντικού μέρους του ανθρώπινου δυναμικού να προσπαθήσουν να βελτιώσουν την κατάσταση. Είτε ακουσίως, είτε εκουσίως, έχουν παραδώσει τα όπλα, αποδεχόμενοι την αδυναμία και την ήττα τους. Μία μόνο ματιά στα κτήρια και τις εστίες των Πανεπιστημίων στην Ελλάδα (που μας έχουν κοστίσει εκατομμύρια για να κατασκευαστούν), και στις αντίστοιχες της μικρής Κύπρου, υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε να είχε πείσει κάθε κακόπιστο. Έτσι, οι υπηρεσίες και οι υποδομές χειροτερεύουν και αφήνονται στην τύχη τους και στην ευσυνειδησία κάποιων που αρνούνται να παραδοθούν και δίνουν καθημερινά τον αγώνα να εξυπηρετήσουν. Και αν δεν ήταν αυτοί, όλο το σύστημα θα είχε προ πολλού καταρρεύσει. Και ευτυχώς για εμάς και για την χώρα, είναι ακόμη πολλοί.    
 
Για να επισκευαστούν τα σπασμένα παράθυρα και για να μην εμφανιστούν ξανά, χρειάζεται προσπάθεια σε καθημερινή βάση. Απ’ όλους. Το πιο εύκολο είναι να φορτώσουμε τις ευθύνες μόνο στην κεντρική διοίκηση, ώστε να αποτινάξουμε το δικό μας μερίδιο. Εννοείται φυσικά ότι, εάν η κεντρική διοίκηση είναι απούσα και αδιάφορη, ή απλώς ανίκανη, τα σπασμένα παράθυρα θα πολλαπλασιαστούν. Όμως, σε ατομικό ή ακόμη και σε τοπικό επίπεδο, εμείς θα πρέπει να διορθώνουμε τα κακώς κείμενα. Ειδεμή, θα πρέπει να συνηθίσουμε την εικόνα μίας χώρας γεμάτης με σπασμένα παράθυρα.