Γιατί Αγάπησα Έναν Ιό

Από τον Μάριο Νόττα*

 

Είναι Πάσχα.  Δεν θα σε κουράσω με τους γνωστούς συμβολισμούς, ούτε με τα φολκλόρ στοιχεία της μεγάλης αυτής γιορτης. Ούτε καν με την φετινή συγκυρία. Φτάνει πια με τις νοσηρότητες κάθε είδους.  

 

Ας μιλήσουμε για κάτι που –μολονότι είναι ένα από τα πιο βαθιά και ‘μυστικά’ θέματα κάθε Δοξασίας, συχνά παραβλέπεται. Και όμως είναι ένα ‘κλειδί’ που ανοίγει το δρόμο για κάθε επιθυμητή επίτευξη. Από την προσωπική ‘εκπλήρωση’ μέχρι τις καριέρες. Είναι η Αρετή του μη–φαίνεσθαι, ή  -αν προτιμάς τον Χριστιανικό όρο-  της Ταπεινότητας.

 

Αφετηρία σε όσα σου γράφω ήταν μια απλή παρατήρηση: Η βεράντα μου είναι κάπου ψηλά. Άρα βλέπω μακριά και γύρω. Αυτό όμως συνεπάγεται κάτι, αναπόδραστο. Πως ‘φαίνομαι’ από γύρω-γύρω. Το ένα δεν μπορεί να συμβεί χωρίς το άλλο. Αν το μπαλκόνι σου βλέπει την πόλη, η πόλη βλέπει το μπαλκόνι σου. 

 

Κάνε την αναγωγή: Επιδιώκοντας διακρίσεις και αξιώματα, ανεβαίνοντας την λεγόμενη ‘κοινωνική ιεραρχία’ (ή την οικονομική, μορφωτική ή άλλη) αυτόματα κερδίζεις ορατότητα. Αυτή όμως είναι αμφίδρομη. Δεν κοιτάς απλώς ‘κάτω’. Εκείνο που παραβλέπεις είναι πως οι «κάτω» (και όχι μόνο) σε ‘βλέπουν’.

 

Η Ελληνική γλώσσα έχει ένα εξαιρετικό όρο για αυτό:  Έκθεση. Οσο περισσότερο ‘ανεβαίνεις’ τόσο πιο πολύ ‘εκτίθεσαι’. Αυτό μπορεί να είναι με ή χωρίς εισαγωγικά. Ο όρος  είναι αμφίσημος: Από τη μια σημαίνει πως εκτίθεσαι και από την άλλη πως «εκτίθεσαι». Ενας  απλός άνθρωπος που εκπαιδεύτηκε από τις δυτικές κοινωνίες μας να είναι ανταγωνιστικός / αδίστακτος και να επιδιώκει με κάθε τρόπο την επαυξημένη πρόσβασή του στη παραγωγή και στη κατανάλωση, σπάνια έχει επίγνωση των δύο Εκθέσεων. Στη καλύτερη περίπτωση αντιλαμβάνεται τη μία. Πως ‘φαίνεται’.

 

Σε αυτή την απλοϊκή αντίληψη οφείλονται όλα τα φαινόμενα της επιδίωξης της ‘διασημότητας’. Δυστυχώς αυτή  είναι η πιο συνηθισμένη παθογένεια μίας πολύ εκλεκτής ομάδας συμπολιτών μας, των καλλιτεχνών / δημιουργών. (Ξέρεις πόσο ‘αίμα’ έχει χυθεί για το ποιο όνομα μπαίνει ‘ψηλά’ σε μία μαρκίζα, ή σε μια διαφήμιση ή αφίσα..;). Αλλά η ανθρώπινη φύση είναι πανταχού παρούσα: Στα πανεπιστήμια, στην βιομηχανία, στην αγορά, ακόμα και στους κοινωφελείς οργανισμούς η «Ιεραρχία της Κότας» (η περίφημη θεωρία του Pecking Order, που παρατηρεί το κοτέτσι για να ερμηνεύσει ποιες κότες τσιμπούν ποιες και γιατί)  είναι πανταχού εκεί: Εξηγώντας πολλά, αλλά κυρίως την ασημαντότητά μας  και τη μικρή διαφορά από τα λιγότερο εξελιγμένα είδη.

 

Κανείς μας δεν εξαιρείται. Ο μηχανισμός αυτός μοιάζει να συνδέεται με ένα πολύ βασικό ένστικτο: Αυτό της αυτοσυντήρησης, η -μάλλον- της αποφυγής της θνητότητας. Η περίφημη ‘υστεροφημία’, γνωρίζουμε καλά, πως έχει υπάρξει η (ορατή ή μη) αφορμή για ένα σωρό σωστές αποφάσεις. Ανθρώπων που άφησαν το βιος και τις επιτεύξεις τους στα ‘παδιά’ τους.  Όπου ‘παιδιά τους’ θεώρησαν τις κοινωνίες που ακολούθησαν τον θάνατό τους, και όχι τους βιολογικούς απογόνους τους. Αυτό αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα των γόνιμων συνεπειών της Αυτοσυντήρησης και η ‘φυλή μας’ βρίθει τέτοιων λαμπρών περιπτώσεων (ιδρύματα Μπότση, Νιάρχου, Ωνάση και τόσων άλλων..)

 

Ωστόσο η εμμονική επιδίωξη / συντήρηση της ‘Ορατότητας’ (πχ. «Διασημότητας» ) είναι το σκοτεινό παράπλευρο κόστος του Φόβου του Θανάτου. Ο διαγκωνισμός για την επίτευξή της έχει τεράστιο κόστος, εσωτερικό και μη, για εμάς και για τους άλλους. Η ειρωνεία: Συνήθως αποτελεί το κύριο εμπόδιο στους στόχους μας. Εκεί που το Έργο απαιτεί ενέργεια ‘d’, τα εμπόδια που σωρεύει η ‘θέαση’ των τρίτων, επιβάλλει ανάλωση ενέργειας dn , όπου το n oρίζεται ως η διαπάλη με την αποξένωση που προκάλεί η Έκθεση.

 

Οσο και αν ακούγεται παράξενο, δεν υπάρχει ‘διαστροφή’ πουθενά στα παραπάνω. Όλοι είμαστε θύτες και θύματα. Θεατές και Θεάματα. Κριτές και Κρινόμενοι. Κυνηγοί και κυνηγημένοι. Αυτό συμβαίνει διότι μέσα μας ενυπάρχουν ‘συμπυκνωμένα’ τα μυριάδες στάδια της Ανθρώπινης εξέλιξης. Που συναποτελούν μια τεράστια παλέτα, με πάμπολλά φωτεινά και σκοτεινά χρώματα, με τα οποία καλούμαστε να συνθέσουμε ένα Έργο Ζωής. Κάποιοι παράγουν αριστουργήματα ζώντας μια αθόρυβη ζωή υπηρεσίας. Κανείς δεν τους γνωρίζει, η ζωγραφιά τους λάμπει. Κάποιοι θορυβοποιούν διαρκώς – έχουν τη πρόσθετη ατυχία να ζωγραφίζουν στις εποχές των λεγόμενων ‘social media’. Ολοι τους συναποτελούν τις αναγκαίες εκδοχές του Ενός. Που βελτιώνεται μόνο αν αενάως  ‘κοιτάζει μέσα’. 

 

*Ο ΜΝ «φορτώνει» με την ασχήμια που στην επανάληψή της γίνεται «αόρατη» και μοιρολατρικά αποδεκτή. Θεωρώντας τον εαυτό του, την ‘τάξη’ του και τους φίλους του ως μέρος του προβλήματος, γράφει για μικρά και μεγάλα εωσφόρα. Σε περιόδους νηφαλιότητας, διευθύνει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Επικοινωνίας. 

 

**Ανάμεσα στο σκοτάδι και το φως. Ζωγραφική / Μάρκ Σαντάλ