Έλληνες και «βάρβαροι»

Η Ελλάδα προσέφερε την ποιότητα του σύγχρονου πολιτεύματος μέσα από τη δημοκρατία της Εκκλησίας του Δήμου και της καθιέρωσης της διαδικασίας συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στις αποφάσεις της πόλης  

Από τον Χριστόδουλο Κ. Γιαλλουρίδη*

Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα που διακηρυχτικά και σε πολλές περιπτώσεις έμπρακτα κυριαρχεί σε ολόκληρο τον κόσμο με εξαίρεση τη Βόρειο Κορέα και ίσως ορισμένες άλλες περιπτώσεις, όπου η αυταρχική διακυβέρνηση είναι απροκάλυπτα κατά τον α’ ή β’ τρόπο δικτατορική, ενώ στις σύγχρονες δημοκρατίες της Δύσης, όπου η δημοκρατική αρχή δεν είναι μόνο διακηρυκτική ως επικεφαλίδα του πολιτικού συστήματος, αλλά και ουσιαστική, εφαρμόζεται και υλοποιείται στο πλαίσιο του κράτους δικαίου ως μαζική αντιπροσωπευτική δημοκρατία, όπου το βασικό της ποιοτικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων πολιτικών συστημάτων και κοσμοθεωρητικών προσεγγίσεων κυρίως του παρελθόντος, ήταν και παραμένει η αναγνώριση και πραγμάτωση της συλλογικής ελευθερίας ως πολιτιστικής και ως πολιτικής αρχής και των πολιτικών δικαιωμάτων ως ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ατομικών ελευθεριών.

Αυτή η κατοχύρωση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ατομικών ελευθεριών στο πλαίσιο της διάκρισης των εξουσιών σε ένα δημοκρατικό κράτος, την οποία ακολουθώντας τον Αριστοτέλη ανέπτυξε ο Μοντεσκιέ στον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, αποτελεί την πεμπτουσία της δημοκρατικής πραγμάτωσης και το βασικό κριτήριο της καταχώρησης των πολιτικών συστημάτων σε δημοκρατικά ή κατ’ επίφαση δημοκρατικά. Η Ελλάδα προσέφερε στην Ευρώπη και στον κόσμο ως οικουμένη την ποιότητα του σύγχρονου πολιτεύματος ως οργανωμένης ζωής του συλλογικού υποκειμένου μέσα από τη δημοκρατία της Εκκλησίας του Δήμου και της καθιέρωσης της διαδικασίας συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στις αποφάσεις της πόλης, όπου η ποιότητα ακριβώς του τρόπου του βίου εμπεδώνει και την έννοια του πολιτισμού ως του τρόπου της πόλεως, δηλαδή της συμμετοχής των ατόμων και των πολιτών μετά γνώσεως και λόγου.

Από τη δημοκρατία της Εκκλησίας του Δήμου της Κλασσικής Ελλάδας, η οποία επηρέασε τον Διαφωτισμό, την Αναγέννηση, τις Επαναστάσεις, ιδιαιτέρως την Γαλλική και Αμερικανική Επανάσταση, οι Ευρωπαίοι μπόρεσαν μέσα από την ελληνικότητα να ξεπεράσουν τη βαρβαρότητα, να την υπερβούν και να κατακτήσουν τον πολιτισμό του ανθρωπισμού και την ποιότητα του δημοκρατικού πολιτεύματος. Όχι μόνον ο Καντ, ο Ρουσώ, ο Χέγκελ, ο Χάιντεγκερ, ο Σίλλερ, αλλά και ο ίδιος ο Μαρξ απορρόφησαν τη γνώση και τον πολιτισμό της Κλασσικής Ελλάδας, επηρεάζοντας μέσα από την ελληνικότητα την εξέλιξη της Ευρώπης από αποικιοκρατικό σύστημα καταπίεσης σε σύγχρονες δημοκρατίες ανθρωπισμού και προστασίας των δικαιωμάτων και ελευθεριών ατόμων και συνόλων.

Αυτοί που σήμερα τιμούν τον Αριστοτέλη και την Ελλάδα ως συνεισφορά πολιτισμού στην ανθρωπότητα, όπως εύστοχα σημειώνει ο καθηγητής Φιλοσοφίας Ηλίας Νικολούδης, είναι οι «βάρβαροι» της εποχής του, που δεν συμμετείχαν στην ελληνικότητα, συμβάλλοντας έτσι από την Αναγέννηση και τον Διαφωτισμό μέχρι και σήμερα όσο κανείς άλλος στην «αποβαρβαροποίηση» του κόσμου. Και όμως σήμερα, την εποχή των μεγάλων διεθνών ανακατατάξεων, η Ευρώπη και η Δύση εγκληματούν κατά της ανθρωπότητας, παραβιάζοντας και όχι εφαρμόζοντας τον Ελληνισμό, όπου η καταστροφική επιβολή εναντίον άλλων λαών, τους οποίους κατά τρόπο βάρβαρο εξανδραποδίζουν, όπως συμβαίνει σήμερα με τη Συρία και το Ιράκ, όπως συνέβη με το Αφγανιστάν και τη Γιουγκοσλαβία, όπου οι δημοκρατίες επεμβαίνουν στρατιωτικά για να επιβάλλουν δήθεν τη δημοκρατία και τις ελευθερίες σε λαούς που δεν τους το ζήτησαν, τους διαλύουν και τους μετατρέπουν σε περιπλανώμενους, εξαθλιωμένους πληθυσμούς. Αυτά τα εγκλήματα στην πραγματικότητα διαπράττονται για να ικανοποιήσουν στενόκαρδα και κοντόφθαλμα κρατικά τους συμφέροντα και όχι για τη δημοκρατία και την ελευθερία των λαών. Αυτές οι δυτικές βαρβαρότητες δεν εφαρμόζουν την ελληνικότητα του ανθρωπισμού, αλλά παραβιάζουν αυτό που συνεισέφερε η Ελλάδα στην ευρωπαϊκή και δυτική κουλτούρα.

Η αριστοτελική προσέγγιση υποδηλώνει ότι βάρβαροι είναι αυτοί που υποτάσσονται, που είναι έτοιμοι να δεχθούν την κατάργηση της δημοκρατίας, όχι μόνον ως πολιτεύματος, αλλά και ως πολιτικής αρχής της συμμετοχής ελευθέρων πολιτών στα κοινά με ισονομία, ισηγορία και ισοπολιτεία και τη μετατροπή τους σε υπηκόους, χάριν της επιβίωσης και των υλικών αγαθών του σήμερα. Οι «βάρβαροι» υποτάσσονται και είναι έτοιμοι να θυσιάσουν την ιστορική πορεία, τον πολιτισμό, τις αξίες, τις πνευματικές παραδόσεις και το μέλλον του τόπου ως συνέχεια ενός πολιτισμού, μιας ταυτότητας, που συνέχει ένα κοινωνικό σύνολο, όχι ως συμπτωματική παρουσία, αλλά ως διαρκής και αδιάλειπτη πορεία ανά τους αιώνες σε τούτη τη γη. Η διαφοροποίηση του Αριστοτέλη μεταξύ Ελλήνων και βαρβάρων δεν αναφέρεται σε μια ρατσιστική διάκριση Ελλήνων και ξένων, αλλά κυρίως ελευθέρων, που συμμετέχουν στα κοινά και συναποφασίζουν για τον τόπο, το μέλλον και τον πολιτισμό και ανθρώπων που υπάγονται σε έναν μονάρχη, ένα καθεστώς αυταρχικό, το οποίο δεν σέβεται τις ελευθερίες και τα δικαιώματα του συνόλου, για αυτό και τους θεωρεί υπηκόους, δηλαδή ανελεύθερους, βάρβαρους, φύσει δούλους.

Κλείνοντας και παραπέμποντας σε κείμενο της 16ης Σεπτεμβρίου 1954 του μεγάλου Έλληνα και οικουμενικού συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη «στον αλλοπρόσαλλο τούτον κόσμο ζουν και βασιλεύουν μερικές θεμελιακές αρχές… κ’ είναι αθάνατες• οι περισσότερες γεννήθηκαν στην Ελλάδα: η ελευθερία, η αξιοπρέπεια του ανθρώπου, η δίψα της δικαιοσύνης».

*Ο Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης είναι Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Κοσμήτορας Σχολής Διεθνών Σπουδών, Επικοινωνίας και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου

**ΦΩΤΟ/ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ