Ν. Παπαναστασόπουλος: "Η διαχείριση κρίσεων στην ελληνική εξωτερική και αμυντική πολιτική"

Από τον πρόλογο του Κώστα Υφαντή, Αναπληρωτή Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Το έργο του Νικόλα Παπαναστασόπουλου περιστρέφεται γύρω από το κατεξοχήν γνωστικό αντικείμενο ειδίκευσής του, που δεν είναι άλλο από την ανάλυση και διαχείριση κρίσεων στο αέναο ανταγωνιστικό και συχνότατα συγκρουσιακό διεθνές σύστημα. Μία περιοχή, δηλαδή, ιδιαίτερα κρίσιμη, στο πλαίσιο της απαίτησης για ένα συνεκτικό θεσμικό σύστημα εθνικής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής.

Στη διεθνή πραγματικότητα είναι γεγονός ότι ο χειρισμός κρίσεων αξιώνει, περισσότερο από ποτέ, μοντέλα απόφασης που να λαμβάνουν υπόψη τη στρατηγική αβεβαιότητα, την υποκειμενικότητα αντιλήψεων και να κατατείνουν σε μια κατά το δυνατόν ορθολογική συγκρότηση διαμόρφωσης πολιτικής. Σε μια τέτοια κατεύθυνση κινείται και το πνεύμα του συγγραφέα, φέρνοντας στο προσκήνιο την τέχνη της διακυβέρνησης και την ικανότητα της ηγεσίας και της θεσμικής λειτουργίας και αποτελεσματικότητας σε ένα απαιτητικό διεθνές και περιφερειακό περιβάλλον.

Αντλώντας από τον αριστοτελικό εμπειρισμό, ο συγγραφέας υποστηρίζει μια θεωρητική σύνθεση ρεαλιστικών αρχών και φιλελεύθερων προτάσεων, για να τονίσει την αναλυτική αξία της κατά Joseph Nye έξυπνης ισχύος. Ακριβώς αυτή η ματιά επιτρέπει στον συγγραφέα να αναλωθεί σε έναν γόνιμο αναστοχαστικό συλλογισμό για τη σημασία των διεθνών οργανισμών γενικά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ειδικότερα και να σταθεί στην αναγκαιότητα εμβίωσης της πολιτικής τους κουλτούρας στο στενότερο εθνικό θεσμικό πλαίσιο. Όσον αφορά δε αυτό, ο συγγραφέας διαπιστώνει την παθολογία του «κυβερνητισμού» που διαχέει το σύνολο του κυβερνητικού μηχανισμού και την ατροφία ενός πραγματικά επιτελικού αποφασιστικού ή συμβουλευτικού κυβερνητικού οργάνου. Η σύσταση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, που κατά κόρον υιοθετείται στην εγχώρια βιβλιογραφία, δεν προκρίνεται άκριτα και αβασάνιστα. Αντίθετα, οφείλει να είναι απόρροια της αντιμετώπισης, μέσω δομών, της διάχυτης και ασύμβατης σχέσης, ως προς την οργανωσιακή τους κουλτούρα (και λογική), μεταξύ των υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας.

Με έγκυρο και κριτικό τρόπο, ο συγγραφέας ανατέμνει στην έννοια της διαχείρισης κρίσεων και την θεωρεί μέσα από τις διοικητικές, γνωσιολογικές, στρατηγικές και πολιτικές της παραμέτρους. Επιπρόσθετα, λαμβάνει υπόψη τις σύγχρονες επιστημολογικές συζητήσεις στο πεδίο των διεθνών σχέσεων, προτάσσοντας ως ασφαλή οδό τη μεταθεώρηση των διεθνολογικών μας αποφάνσεων και μια αναστοχαστική πρόταση ως προς το στρατηγικό δόγμα της χώρας.

Στον πυρήνα της σκέψης του συγγραφέα, η στρατηγική γνωσιοθεωρία και η θεσμική δόμηση μονάδων στρατηγικού σχεδιασμού και ανάλυσης, που προσδένουν με τη σύσταση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (ως δομική απόληξη-πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου) και μετουσιώνονται σε ένα στρατηγικό δόγμα ευέλικτο (από σκοπιάς ακριβώς της ανακλαστικής θεώρησης των διεθνών σχέσεων και της στρατηγικής θεωρίας) και συμβατό με την ίδια τη φυσιογνωμία του ελληνικού κράτους, συνιστούν την πεμπτουσία του συγγραφικού επιχειρήματος.

Σε όλο το εύρος του κειμένου αυτό που κατεξοχήν χαρακτηρίζει τη γραφή και αποτυπώνεται στο ύφος είναι η προσήλωση στη θεμελιώδη επιστημολογική αρχή, σύμφωνα με την οποία η σύγχρονη επιστημονική σκέψη και διερεύνηση φρόνιμο είναι να υπακούει στην ανάγκη για διεπιστημονικότητα. Και τούτο διότι είναι τέτοια η υφή των σημερινών προβλημάτων, που δεν αντέχουν μονόδοξες θεάσεις και απαντήσεις.

Άλλωστε, στη στρατηγική θεωρία και ανάλυση δεν μπορεί να υπάρξουν οικουμενικές αλήθειες.

Το έργο του Παπαναστασόπουλου συντείνει με αποφασιστικό τρόπο προς αυτή την κατεύθυνση. Το μεθοδολογικό του υπόβαθρο βλέπει τη σύγχρονη θεωρία των διεθνών σχέσεων, τη στρατηγική ανάλυση και την κυβερνητική δράση, μέσα από την αναγκαιότητα της ορθής χρήσης των εννοιών, με επιστημονικό σφρίγος, αλλά και στη βάση ορθολογικής αποτίμησης της εθνικής αναγκαιότητας. Η διεισδυτική του ανάλυση δεν μπορεί παρά να είναι ευπρόσδεκτη για τους θεσμικούς μύστες της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής και όχι μόνο.