Εθνικός ναρκισσισμός

Κακά τα ψέματα, η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Δεν είναι η πρώτη φορά. Δυστυχώς αυτή είναι η μοίρα της, να καλείται συνεχώς να διαχειριστεί το μεγάλο παρελθόν της, να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του παρόντος και να καθοδηγήσει το μέλλον της. Βαρύ φορτίο, κατάλληλο μόνο για αλύγιστες πλάτες.

Επί αιώνες ο Ελληνισμός πορευόταν με τις ιστορικές του σταθερές, μέσα από τους θρύλους, τους αγώνες, τις συνήθειες, τις παραδόσεις, την γλώσσα, την ορθοδοξία του. Όλα αυτά συνιστούσαν την Ιστορία των Ελλήνων, τον πολιτισμό του, ο οποίος αποτελούσε ταυτόχρονα έναν οικουμενικό τρόπο ζωής. Αυτή η οικουμενικότητα, αυτός ο Ελληνισμός, προ πολλού έχει εκλείψει, κι αν θέλουμε να είμαστε τίμιοι με τους εαυτούς μας καλό θα είναι να επαιρόμαστε λιγότερο για τα κατορθώματα των προγόνων μας, μιας και αποδειχθήκαμε -αν όχι ανάξιοι κληρονόμοι τους, τουλάχιστον πολύ κατώτεροι των περιστάσεων, κι ας δούμε στο εξής, με αίσθημα αυτεπιγνώσεως, πως πορευόμαστε από δω και εμπρός.

Κακά τα ψέματα, η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Δεν είναι η πρώτη φορά. Δυστυχώς αυτή είναι η μοίρα της, να καλείται συνεχώς να διαχειριστεί το μεγάλο παρελθόν της, να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του παρόντος και να καθοδηγήσει το μέλλον της. Βαρύ φορτίο, κατάλληλο μόνο για αλύγιστες πλάτες. Το όποιο ελληνικό εγχείρημα, έχει να αντιμετωπίσει μια ευμετάβλητη εποχή, που όλα γύρω αλλάζουν με καθημερινές ιλιγγιώδεις ταχύτητες· μια εποχή στην οποία διαμορφώνονται υπερεθνικά σχήματα, όπου ο παλιός τρόπος ζωής αλλάζει και νέες αξίες αντικαθιστούν τις παλαιότερες. Θεμελιώνεται ένας «νέος πολιτισμός» -αν το έχουμε πάρει είδηση, την τελική μορφή του οποίου ουδείς μπορεί να προβλέψει, εφόσον τελικά επικρατήσει. Είναι ένας «πολιτισμός» -σχεδόν σίγουρα, με αυτοματοποιημένες τις επιλογές, με πολύ λιγότερη σκέψη, με την ύλη να περιθωριοποιεί το πνεύμα, με τους υπολογιστές να υποκαθιστούν τον νου και την ψηφιακή γλώσσα ως νέα λίνγκουα φράνκα να συνενώνει όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Θα ωφεληθεί το ανθρώπινο είδος; Το πιθανότερο ναι· ανέκαθεν οι εξελίξεις βελτίωναν τις συνθήκες ζωής των ανθρώπων, όσο κι αν αρχικά αντιμετωπίζονταν με μεγάλη δυσπιστία. Ωστόσο δεν υπάρχουν βεβαιότητες για το οτιδήποτε θετικό ή αρνητικό. Ούτε βεβαιότητες για το σήμερα –που φαίνεται να μεταβάλλει το χθες, ούτε βεβαιότητες για το μέλλον –που φαίνεται ότι θα αποτελειώσει το σήμερα. Η διαδικασία είναι σε εξέλιξη, δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Ο 21^ος αιώνας μας κάνει όλους επιφυλακτικούς. Απ’ όλη αυτή την απροσδιοριστία ίσως ένα πράγμα μπορεί να είναι βέβαιο, ανεξαρτήτως των όποιων θετικών ή αρνητικών απολήξεων προκύψουν, ότι, όπως το παρόν αναζητεί το μέλλον (του), με την ίδια αγωνιώδη ταχύτητα το μέλλον θα αποζητήσει το χθες (του).

Την ώρα, λοιπόν, που θάβεται το παρελθόν, εν μέσω των αναζητήσεων της παγκόσμιας κοινότητας, πως πορεύεται η Ελλάδα; Κατ’ αρχήν θέλω να ελπίζω ότι ο «νέος πολιτισμός», παρά την ασύγκριτη υπεροχή του, με πρώτη ύλη του αυτή της ψηφιακής τεχνολογίας, δεν θα παραβλέψει προς το συμφέρον του την πνευματική διάσταση του ανθρώπινου είδους και θα έρθει μαζί του σ’ έναν «ιστορικό συμβιβασμό». Ούτε οι άνθρωποι, επίσης θέλω να πιστεύω, θα θελήσουν να αναιρέσουν (τελείως) τον εαυτό τους. Σε αυτόν τον «ιστορικό συμβιβασμό», η Ελλάδα και οι Έλληνες αφού πρώτα αποκτήσουν συνείδηση της νέας πραγματικότητας, θα πρέπει αφενός να ανεύρουν την χαμένη ελληνικότητα τους και αφετέρου να αντισταθούν στην οποιαδήποτε αλλαγή της συστάσεως και της μορφής τους. Δύσκολος συνδυασμός, αυστηρώς ακατάλληλος για εθνικούς νάρκισσους!  Όσο για την υψηλοφροσύνη, αυτή του Ελληνισμού μας, αυτός –τουλάχιστον με την παλιά του έννοια και αίγλη, έσβησε την αποφράδα ημέρα της 29^ης Μαΐου του 1453 και ξεψύχησε άδοξα, άδικα και άτιμα στο πέλαγος εκείνο που κάποτε ήταν το επίκεντρο του ελληνικού παγκόσμιου πολιτισμού (σήμερα σύνορο κι αυτό με γκρίζες ζώνες), στο Αιγαίο πέλαγος, το 1922.