Κιλίμια, χαλιά και μαζική ψυχανάλυση…

«…Για αυτό ακριβώς οι άνθρωποι που εμπλέκονται σε τέτοιες περιστάσεις αποτελούν τους χειρότερους μάρτυρες. Οχυρώνονται πίσω από μια συλλογική αμνησία. Όχι μόνον αγνοούν την πραγματικότητα αλλά την αρνούνται απροκάλυπτα. Σ’ ένα μείγμα λήθαργου, πείσματος και αυτολύπησης οι άνθρωποι παλινδρομούν σ’ ένα είδος δεύτερης ανηλικότητας. Όποιος συναντά για πρώτη φορά αυτό το σύμπτωμα δεν θέλει να πιστέψει στα μάτια του˙ νομίζει πως έχει να κάνει με μια μορφή moral insanity».

Ο φιλόσοφος, συγγραφέας και καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης Hans Magnus Enzensberger στο «Πολιτική και πολιτισμός» (εκδ. Scripta, Αθήνα 2004) αναλύει και παρουσιάζει, μεταξύ των πολλών άλλων, και το φαινόμενο της «παρατήρησης των ερειπίων» στη μεταπολεμική Ευρώπη. Άνθρωποι κατηργημένοι, θαμπές φιγούρες με σκοτεινό μέλλον, αγώνας όχι μόνο για τη βιολογική αλλά και την ιδεολογική επιβίωση, βρίσκονται μπροστά σε κοσμοϊστορικά γεγονότα. Οι επιλογές που έχουν οι άνθρωποι την ώρα της πτώσης όλου του περιβάλλοντος - και αυτού από το οποίο προέρχονται και αυτού για το οποίο προορίζονται- δεν αφήνουν πολλά περιθώρια υγιούς αντίδρασης με την έννοια που η ιστορία έχει προσδώσει στο «λογικό και φυσιολογικό». Εδώ, βέβαια, μιλάμε για οριακές στιγμές στις ζωές των ανθρώπων και των κοινωνιών και όχι των εντός των «φυσιολογικών ρυθμών» συνύπαρξης και πορείας.

Γιατί τα λέμε όλα αυτά; Όχι, δεν διεκδικούμε τίτλους κοινωνικών ψυχολόγων. Αναζητούμε, απλώς, απαντήσεις στα απλά καθημερινά ερωτήματα τύπου «εδώ ο κόσμος καίγεται», και αν δεν έχει ήδη καεί, θα το υποστεί πολύ σύντομα, όπως τουλάχιστον δήλωσε ο κ. Τσακαλώτος για το ενδεχόμενο να μην ολοκληρωθεί «εντός του Μαρτίου» η αξιολόγηση. Και ένα από τα σημαντικότερα ερωτήματα, σχεδόν ρητορικό, που αντιμετωπίζουν όσοι μπορούν και διατηρούν ακόμα τα στοιχειώδη της σκέψης είναι το «μα τι έχουν πάθει όλοι». Με πρώτη συνέπεια, για την κατηγορία των ανθρώπων που αρνείται, ως ελάχιστο δείγμα αυτοσεβασμού, να επιβιβαστεί στο βαγόνι της γρήγορης απάντησης, είναι η αίσθηση μιας ολοένα συρρικνούμενης και ρομαντικής μειονότητας, με την απογοήτευση να στέκεται από πάνω τους, όπως κάποτε το νέφος της αιθαλομίχλης πάνω από κάθε πνευμόνι της Αθήνας.

Ένας αριστεροβαλκανικός κουτσαβάκικος τσαμπουκάς πλασάρεται ως κυρίαρχο μαζικό μοτίβο συμπεριφοράς, εντός και εκτός της χώρας, επικουρούμενος από, ευτυχώς, ελάχιστες κυβερνητικές φιγούρες.

Κάτι, όμως, που δημιουργεί πολλές παρενέργειες και μία από αυτές είναι ότι νομιμοποιεί και αναγάγει σε σημαντικό το debate για το αν η πρώτη κυρία της χώρας (τι σεξιστικός πολιτικός αστισμός κι αυτός…) έπρεπε να βάλει μαντήλα ή όχι κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του κυβερνητικού κλιμακίου στο Ιράν. Ούτε τη γεωπολιτική ωφέλεια της χώρας εξετάσαμε, ούτε τις συνέπειες στη διεθνή διπλωματική της θέση, ούτε τις στρατηγικές επιλογές εκτός φυσικού ευρωπαϊκού πολιτικού περιβάλλοντος το οποίο συμβαίνει και να μας δανείζει τα λεφτά του, ούτε και πολλά άλλα.

Κι εδώ που τα λέμε, ποιο είναι το σημαντικότερο, η μαντήλα της κυρίας πρωθυπουργού που στο κάτω κάτω σεβάστηκε ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο μιας άλλης κουλτούρας στην οποίαν δεν ανήκει ή η αντισυμβατική εμφάνιση του συζύγου της εντός της χώρας του, συμβολίζοντας μπροστά σε διεθνείς καλεσμένους ότι δεν ανήκει στη δική τους κουλτούρα ακόμα και αν συνευρίσκονται πολύ συχνότερα στις Βρυξέλλες και στο Στρασβούργο από ό,τι στην Τεχεράνη; Τα χαλιά του Ιράν μπορεί να είναι πιο περίτεχνα από αυτά της Ευρώπης αλλά τα πιάνει και τα κάνει κάποιος ό,τι θέλει, ιδίως στα παζάρια και μπροστά στις κάμερες. Τα ευρωπαϊκά είναι πιο λιτά αλλά για να τα απολαύσει κάποιος έχουν περισσότερους κανόνες και αυστηρές γραμμές. Και κυρίως, είναι ήδη απλωμένα και με λιγότερους κόμπους…