Κυριακή, 6 Οκτωβρίου, 2024 - 01:16

Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης: Ο Παπαδιαμάντης της ζωγραφικής

«Ανήκουν σε σχολές όσοι δεν έχουν δύναμη να γίνουν οι ίδιοι δημιουργοί».

Από τις πιο τραγικές και πολυβασανισμένες μορφές στον χώρο των εικαστικών τεχνών ήταν ο ζωγράφος Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης, η ζωή και το έργο του οποίου ζωντανεύουν στις μέρες μας στην πρώτη του –μετά θάνατον- ομαδική έκθεση στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων.

Ήταν ένας άνθρωπος με βαθιά μόρφωση και παιδεία, δεν διεκδίκησε ποτέ κανένα προνόμιο για τον εαυτό του και τα «χτυπήματα της ζωής», αν και πάμπτωχος, τα αντιμετώπισε με γνήσια αρχοντιά και αξιοπρέπεια. Απέφευγε συστηματικά οποιαδήποτε επισημότητα και κάθε είδους τίτλο και θεσμική αναγνώριση. Ήταν ο άνθρωπος της λιτότητας και των μικρών χαρών και για αυτό χαρακτηρίστηκε ως ο «Παπαδιαμάντης της ζωγραφικής». Του άρεσε το ψάρεμα, η ζωή, η δουλειά στο εργαστήρι και η ζεστή επαφή με τον συνάνθρωπο. Συχνά επαναλάμβανε: «η μεγαλύτερή μου ευχαρίστηση είναι όταν ακούω να χτυπούν την πόρτα μου. Φυσικά δεν πιστεύω πως έρχεται κανείς για να αγοράσει –τέτοιες αυταπάτες δεν με βασανίζουν– αλλά να δει και να του εξηγήσω το έργο μου».

Ο Τριανταφυλλίδης γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1881 και υπήρξε γόνος εύπορης οικογένειας. Ο πατέρας του ήταν σταφιδέμπορος, ο οποίος, όμως, στη Μικρασιατική Καταστροφή έχασε την περιουσία του. Σπούδασε ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα και συνέχισε τις σπουδές του στο Μόναχο και στο Παρίσι. Λόγω της οικονομικής άνεσης της οικογένειάς του αφέθηκε απερίσπαστος στην τέχνη του και υπήρξε ιδρυτικό μέλος της ομάδας «Τέχνη». Είχε δε μοιραστεί το ατελιέ του με τον Μαλέα, ήταν στενός φίλος του Νικόλαου Λύτρα και του Περικλή Βυζάντιου, ενώ διατηρούσε ουσιαστικές σχέσεις με τους ανθρώπους των γραμμάτων και του πνεύματος του καιρού του.

Η Μικρασιατική Καταστροφή

Η Μικρασιατική Καταστροφή βρίσκει τον Τριανταφυλλίδη χωρίς την οικονομική άνεση των προηγούμενων ετών λόγω της εμπορικής συφοράς της οικογένειάς του. Εγκαταστάθηκε σε μια σοφίτα της οδού Αιόλου, αρνούμενος πρόταση του αδελφού του να εγκατασταθεί στο Παρίσι. Άρχισε να ζει με τα έσοδα της δουλειάς του τα οποία ήταν λιγοστά εκείνη την ταραγμένη περίοδο.

Το 1928 ο Τριανταφυλλίδης νυμφεύεται και λίγο καιρό μετά τον γάμο του η γυναίκα του μένει παράλυτη. Για να αντιμετωπίσει τα κατά καιρούς έξοδα νοσηλείας πούλησε το σπίτι του και ζούσε με την παράλυτη σύζυγό του σ’ ένα δωμάτιο. Στα χρόνια του Μεσοπολέμου, καταστράφηκε το εργαστήρι του στα Πατήσια και μαζί με αυτό τα έργα του. Δέκα χρόνια μετά τον γάμο του πέθανε η σύζυγός του και ο ίδιος μετακόμισε σ’ ένα χαμόσπιτο επί της οδού Κοντού στον Άγιο Λουκά. Κατά την περίοδο της Κατοχής κατόρθωσε να επιβιώσει παραδίδοντας μαθήματα ζωγραφικής και πουλώντας σε εξευτελιστικές τιμές τα έργα του. Το 1954 κλονίστηκε σοβαρά η υγεία του και πέθανε πάμπτωχος τον επόμενο χρόνο. Ενταφιάσθηκε στο νεκροταφείο του Μενιδίου.

Η κληρονομιά του

Η κληρονομιά του ήταν όλοι και όλοι 37 πίνακες. Πολλές δεκαετίες αργότερα ο ιστορικός της τέχνης Α. Κωτίδης εντόπισε και μελέτησε περίπου 200 έργα του ζωγράφου, διάσπαρτα σε διάφορες συλλογές. Στα έργα του, με την ελευθερία και την ανεξαρτησία που διέκρινε τον ίδιο, παρατηρεί την καθημερινή πραγματικότητα και συμμετέχει ενεργά στην καθημερινή ζωή χωρίς να αφεθεί ούτε στιγμή στην ευκολία της ηθογραφίας, της περιγραφής ή της ωραιοποίησης των ανθρώπων και των πραγμάτων που τον περιβάλλουν. Πολλοί κατατάσσουν το έργο του Τριανταφυλλίδη στη «Γενιά του ’30», ανάμεσα στον ιμπρεσιονισμό και τον εξπρεσιονισμό. Ο ίδιος αρνήθηκε να ενταχθεί σε κάποιον καλλιτεχνικό χώρο και έλεγε ότι «ανήκουν σε σχολές όσοι δεν έχουν δύναμη να γίνουν οι ίδιοι δημιουργοί».

Στην έκθεση (από 14/10 έως 18/12) παρουσιάζονται έργα από τις συλλογές της Πινακοθήκης του Δήμου Αθηναίων, της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου, της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας – Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα, της Δημοτικής Πινακοθήκης Βόλου και από ιδιωτικές συλλογές.